آرش اسلامی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
محمدهادی پهلوانی - دانشیار گروه اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
خلیل زینلی نژاد - استادیار گروه اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
محمد اسماعیل زاده مقدم - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی کرج

در این آزمایش 30ژنوتیپ از 10نژاد بومی گندم ایرانی و رقم چینی بهاره به عنوان شاهد، جهت بررسی تنوع بین و درون توده، بااستفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و نشانگر مولکولی آی اس اس آر مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی توده ها از نظر صفات ارتفاع،طول سنبله، طول ریشک، تعداد گره های سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول برگ پرچم و وزن هزار دانه نشان داد که تفاوت قابلتوجهی بین آنها وجود داشت. همچنین در برخی از توده ها مثل خرم آباد و اردبیل، تنوع درون توده ای نیز برای برخی از اینخصوصیات به ویژه ارتفاع و طول ریشک قابل مشاهده بود. دی ان ای استخراج شده ژنومی، با ده آغازگر آی اس اس آر ، تحت واکنشژنجیره پلی مراز قرار گرفته و محصولات این واکنش ها روی ژل آگارز، الکتروفورز شدند. در بررسی بین توده ها، مجموع 99نوار نمرهدهی شد که 78نوار چند شکل بودند. درصد چند شکلی با میانگین 81/88درصد از 53/33درصد برای آغازگر 4با کمترین درصدچندشکلی تا 100درصد برای آغازگرهای 9 ،14 ،5و 7با بیشترین درصد چندشکلی، متغیر بود. میانگین میزان اطلاعات چندشکلی( PIC)برای توده ها، 0/3محاسبه شد. همچنین روابط ژنتیکی بین نمونه ها با استفاده از ضریب تشابه Simple Matchingمحاسبهو دندروگرام حاصل با استفاده از روش UPGMAترسیم گردید و نمونه ها را به سه گروه تقسیم کرد که ژنوتیپ های توده خرم آباددر گروه اول نسبت به رقم شاهد در گروه سوم بیشترین تفاوت و فاصله ژنتیکی را دارا بودند و ژنوتیپ های توده اردبیل در گروه سوم ودر کنار رقم شاهد قرار گرفتند که نشان دهنده خویشاوندی و تنوع کمتر این توده با این رقم زراعی است. نتایج این تحقیق نشان دادکه نشانگرهای ISSRابزار مفیدی برای مدیریت منابع ژنتیکی نژادهای بومی گندم می باشد

تنوع ژنتیکی، گروه بندی، آی اس اس آر، ژرم پلاسم