هادی مدبری - عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی گیلان
حمیدرضا مسکنی - عضو هیات علمی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی

استان گیلان یکی از مناطق مهم تولید کننده برنج در کشور می باشد. نیاز آبی و آبیاری برنج بسیار بالا بوده و یکی ازمحصولاتی است که جهت رشد و تولید بهینه محصول به آب زیاد نیازدارد. اگرچه رودخانه ها و شبکه آبیاری سفیدرودنقش بسزائی در آبیاری زمینهای زراعی استان دارد اما خشکسالی ها و عدم مدیریت مناسب درچند سال اخیر سبب گردیده تابرنجکاران گیلانی از آبهای زیرزمینی استفاده حداکثری انجام دهند. آمارها نشان میدهد تعداد چاههای حفر شده و میزانبرداشت آب از این چاهها طی ده سال اخیر رشد چشمگیری داشته است. تاثیرپذیری آبهای زیرزمینی از محیط اطراف کمتر ازمنابع آبهای سطحی می باشد. پژوهش ها نشان می دهد که همگام با منابع سطحی، کمیت و کیفیت آبهای زیرزمینی نیز ازعوامل محیطی تاثیر می پذیرد تا جائی که این تاثیرات شدیدتر و ماندگارتر است. این پژوهش در سال آبی 91-93 در منطقه دشت فومنات به منظور بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی دشت فومنات در استان گیلان صورت گرفت نتایج نشان دادکه تغییرات سطح آب بین مهر ماه 1391 تا شهریور 1392 کاهش سطح آب به میزان 38 سانتیمتر است و حجم آن برابر27/17- میلیون مترمکعب به صورت کاهشی در تغییرات ذخیره مخزن درنظر گرفته شده است. تعداد چاه های عمیق و نیمه عمیق تا پایان شهریور سال 1392 برابر 17314 حلقه با تخلیه کل برابر میلیون مترمکعب بود. مقدار مصارف آب از چاهها و چشمه ها برای کشاورزی، شرب و صنعت در سطح دشت به ترتیب 100/919، 38/59 و 11/99 میلیوم مترمکعب برآورد شد. مقدار مصارف آب از چشمه آبرفتی در دشت برای کشاورزی، شرب و صنعت برابر 10/112 میلیوم مترمکعب گزارش گردید. طول جبهه ورودی برابر 81/18 کیلومتر و خروجی جریان زیرزمینی برابر 60/795 61 کیلومتر می باشد. متوسط شیب جریان زیرزمینی در مقطع ورودی و خروجی به ترتیب 708 و 2/15 در هزار، بیشترین و کمترین شیب آب زیرزمینی درمقطع ورودی جریان به ترتیب 10 و 2/63 و در مقطع خروجی 8 و 0/7 در هزار است. همچنین بررسی و ارزیابی کیفیت شیمیائی برای مصارف کشاورزی و شرب به ترتیت بر مبنای دیاگرام ویلکوکس و شولر نشان داد که هیچ محدودیتی برای مصارف کشاورزی وجود ندارد و برای مصارف شرب نیز در مکانهائی که فاضلاب در فاصله نزدیک از محل آبگیری نباشد ازکیفیت شیمیائی نسبتا خوبی برخوردار است.

کیفیت و کمیت آب، آب زیرزمینی، آبخوان، دشت فومنات