حجت قربانی واقعی - استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس
حسین علی بهرامی - دانشیار گروه خاکشناسی، دانشگاه تربیت مدرس

در کشور ایران بیش از 90 ‏درصد آب استحصالی در بخش کشاورزی و با راندمانی در حدود 40 ‏درصد مصرف می شود. لذا مسئولان و برنامه ریزان کشوری همواره در تلاشند تا با بکارگیری و توسعه روش ها و ابزار های نوین آبیاری، مصرف آب در بخش کشاورزی را بهینه نمایند. کپسول های رسی نوعی از نازل های متخلخل بهینه یافته هستند که به علت تراوایی کمتر از 2 ‏لیتر بر ساعت و توانایی تامین هوشمندانه رطوبت ظرفیت زراعی در جوار ریشه گیاهان به صورت زیرسطحی کارگذاشته می شوند. در مقاله حاضر به منظور تعیین الگوی توزیع رطوبت در بافت های مختلف خاک از کپسول های رسی متخلخلی به ارتفاع 12 ‏سانتی متر و قطر خارجی 3/5 ‏سانتی متر با توانایی آبدهی 0/5 ‏، 1/0 ‏و 1/5لیتر برساعت در سه بازه زمانی 6 ‏، 12 ‏و 24 ‏ساعت در عمق کارگذاری 40 ‏سانتی متری استفاده شد. برای شبیه سازی الگوی توزیع رطوبت از نرم افزار WetUp نسخه 5.75 ‏.1استفاده شد. نتایج نشان داد افزایش آبدهی کپسول های رسی بر تغییر نوع شکل پیاز رطوبتی خاک تاثیر ندارد و بیشتر بر افزایش ابعاد همه جانبه آن موثر بود. الگوی پیاز های رطوبتی به علت آبدهی کم قطعات در بافت های مختلف خاک تقریبا کروی بود. همچنین نتایج نشان داد با عمق کارگذاری 20 ‏سانتی متری کپسول های رسی به دلیل خشک ماندن خاک سطحی، تبخیر از سطح تقریبا صفر شد. بر اساس نتایج این تحقیق، استفاده از کپسول های رسی متخلخل در راستای بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک توصیه می شود.

آبدهی، کپسول رسی متخلخل، رطوبت ظرفیت زراعی، پیاز رطوبتی، بافت خاک