محمود رضا اسفندیار - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری
معصومه محمدنژاد - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

از مباحث مهم عرفانی، اسرار و رازهایی است که در شطحیات و سخنان متناقض نمای عرفای بزرگ زبانی است « شطح » و به اصطلاح عارفان « پارادکس های ملهم » ،« سخنان خدازده » . مطرح گردیده است آفریده اضطرار و اضطراب و سکر عارفی جان شیفته. عارفی که از یک سو در مواجهه با امری فرامنطق و بیان نشدنی قرار گرفته است و از دیگر سو مجبور به استفاده از ابزاری ناکارآمد چون زبان منطقی است. مخاطب منصف امروزین به دور از هیاهوی مخالفان و موافقان هیجان زده شطح با کمک نظریات جدید به نظاره متونی می نشیند که از شطاحان به جا مانده است. در شعر حافظ ( 792 725 ه.ق) نیز شطح دیده می شود. در این نوشتار پس از ارائه توضیحی لغوی و اصطلاحی از شطح، پیشینه و نظریات موافقان و مخالفان این مقوله بازبینی شده است. سپس با پیوند زدن این مفاهیم با شعر حافظ کوشش شده است شطحیات این شاعر عارف بررسی شود.

زبان عرفانی، شطح، طامات، حافظ، تناقض