منصوره صاحبی بزاز - فارغ التحصیل مقطع دکتری تاریخ، دانشگاه ملی تاجیکستان
احمد تندی - استادیار دانشگاه هنر تهران

بازرگانی و تجارت را می توان یکی از تأثیر گذارترین عوامل در گسترش شهرهای ایران از جمله خراسان بزرگ در طول سده های بعدا از ورود اسلام دانست. بعد از تثبیت حکومت اسلامی در ایران از جمله خراسان بزرگ، به دلیل نوع آموزه های دین اسلام، تفکر جامعه در باره طبقات اجتماعی و انجام کار تولیدی تغییر یافت. از این رو زمینه های ایجاد شغل های مولد در شهرها پدید آمد. پایه بیشتر تولیدات این دوره بر اساس محصولات دامی و کشاورزی استوار بود. این تولیدات در سطح وسیع و با تنوع بسیار تولید می شد. از این رو زمینه صادرات مازاد تولید به خارج از منطقه توسط مردم و دولت ها فراهم گردید. مکان عرضه اولیه صادرات در بازار شهرها بود. ضمن آنکه بیشتر شهرهای خراسان به دلیل موقعیت جغرافیایی منطقه، دارای مسیرهایی بود که از طریق آن مسلمانان می توانستند با دیگر ملت ها ارتباط تجاری و داد و ستد اقتصادی برقرار کنند، کالاهای خود را صادر نموده و از همین راه ها موادکم یاب مورد نیاز را وارد نمایند. به همین دلیل شهرهای واقع در مسیرهای تجاری، به واسطه جاذبه های اقتصادی و تولید ثروت همیشه جمعیت را به سوی خود جلب می کرد و زمینه گسترش و عمران شهرهای منطقه را فراهم می آورد.

خراسان بزرگ، گسترش شهرها، اقتصاد و تجارت، دوره اسلامی