محمدرضا نقصان محمدی - دکترای معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه یزد
فاطمه بنائی اصفهانی - کارشناس ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)

معماری و شهرسازی گذشته ی ما مملو از ارزش ها و الگوهایی است که در بستر زمان و شرایط گوناگون پدید آمده و تکامل یافته اند؛ اما در دوره ی معاصر و گذار از دوران سنت به دوران تجدد باعث گسستگی این ارزش ها و الگوهای ذاتی آن معماری گردیده و به تدریج بسیاری از کیفیات مستتر در آن را به فراموشی سپرده است. اصل درون گرایی در معماری و شهرسازی گذشته ما یکی از این الگوهاست که متأثر از عوامل اقلیمی-محیطی و عملکردی- رفتاری است. درونگرایی در معماری مفهومی است که ضمن عطف توجه به درون کالبد معماری، اشاره به درون و هویت انسان دارد و فضای معماری را حول محرمیت و حفظ حریم خصوصی افراد ترتیب می دهد. از آنجایی که فرم کالبدی فضا تأثیر مستقیم بر کیفیات روابط انسانی دارد و به طور مستقیم فرهنگ جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد، لذا بررسی کیفیات این الگو از اهمیت بالایی برخوردار است. فرم کالبدی فضا که در برگیرنده ی ابعاد معنایی، زیبایی شناسی و بستر طرح می باشد، در صورتی که مطابق با ارزش ها و هنجارهای افراد جامعه ی خود باشد، می تواند در ایجاد انگیزش جهت شکل گیری و هدایت روابط اجتماعی و نیز روابط همسایگی بسیار تأثیرگذار باشد؛ لذا بررسی و بازشناسی کیفیات و ویژگی های مستتر در معماری و شهرسازی درون گرای عهد سنت هدف این پژوهش می باشد. در این راستا با توجه به ابعاد کیفی روابط انسانی و نیز انواع روابط همسایگی بخصوص در مبحث درون گرایی بوسیله ی مطالعات موردی و میدانی به بررسی تطبیقی چند نمونه در شهر یزد پرداخته شده، همچنین از روش تحقیق تاریخی و نیز توصیفی- تحلیلی نیز استفاده گردیده است. در نتیجه به ارائه پیشنهادات و راهکارهایی در جهت بازیابی الگوهای اصیل معماری و شهرسازی و اعاده ی رویکرد درون گرایی معماری و شهرسازی درون گرا مطابق با اندیشه ی مرکز گرای ایرانی منتهی می گردد.

کالبد فضایی، کیفیات عملکردی- رفتاری، درون گرایی، حرائم شخصی، روابط اجتماعی