حسن منیری فر - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
جلال هاشم زاده - کارشناس ارشد مرکز آموزش کشاورزی شهید سرداری تبریز

به منظور تشخیص روابط بین صفات و تعیین صفات سهیم در توجیه تنوع عملکرد توده های عدس، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. مواد گیاهی شامل 13 توده جمع آوری شده از مناطق مختلف استان های آذربایجان شرقی و اردبیل و دو لاین اصلاح شده بود. بین توده های مورد مطالعه از نظر صفات عملکرد دانه، تعداد دانه، تعداد غلاف، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه های یک تایی در غلاف، عملکرد دانه های دوتایی در غلاف، تعداد شاخه های ثانویه، تعداد دانه های پر یک تایی در غلاف، تعداد دانه های پر دوتایی در غلاف، تعداد دانه های نارس یک تایی در غلاف، تعداد دانه های نارس دو تایی در غلاف و عملکرد در هکتار در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود داشت. اختلاف معنی دار بین اکثر صفات مورد مطالعه، حاکی از وجود تنوع ژنتیکی بالا در بین توده ها از نظر صفات مورد ارزیابی بود که می تواند به عنوان یک پتانسیل ارزشمند در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد. تجزیه به مولفه های اصلی براساس صفات مورد ارزیابی نشان داد که حدود 85/6 درصد از تغییرات کل، توسط 4 مولفه اصلی اول توجیه گردید. با گروه بندی توده های مورد مطالعه عدس بر مبنای روش وارد و با استفاده از توان دوم فاصله اقلیدسی و براساس میانگین کلیه صفات، سه خوشه حاصل گردید. توده های احمد آباد و قیه قشلاق در یک گروه مجزا قرار گرقتند که از لحاظ کلیه صفات مرتبط با عملکرد دانه از سایر توده ها و حتی لاین های اصلاح شده برتر بودند و به عنوان بهترین توده ها معرفی شدند.

تجزیه خوشه بندی، عدس، تجزیه به مولفه های اصلی