بهزاد بسحاق - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت ، دانشکده کشاورزی دانشگاه پیام نور کرج
کمال سادات اسیلان - استادیار زراعت ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه پیام نور کرج
پیام پزشکپور - عضو هیات علمی، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
سیروس منصوری فر - استادیار زراعت ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه پیام نور کرج

به منظور ارزیابی شاخص های تحمل به تنش خشکی در گیاه باقلا، آزمایشی با 16 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بروجرد در سال زراعی 1394-1393 انجام شد. آبیاری به عنوان عامل اصلی ( شامل سطوح نرمال و تنش خشکی ) و ژنوتیپ به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس برای عملکرد دانه در شرایط نرمال (p) و تنش خشکی ( s)، شاخص های تحمل به خشکی STI، GMP، SSI، MP، TOL و HM نشان داد که اثر ژنوتیپ برای پارامترهای مذکور در سطح یک درصد معنی دار بود. نتایج همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش با شاخص های مورد بررسی نشان داد که عملکرد در شرایط نرمال دارای همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد در شرایط تنش و کلیه شاخص های تحمل به خشکی بود. براساس نتایج بدست آمده می توان بیان داشت که به طور میانگین شاخص میانگین باروری هندسی ( GMP ) بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را با صفات عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش داشت و از این حیث شاخص برتر می باشد. حدود 73.2 درصد از تغییرات کل داده ها توسط مولفه اول توجیه گردید و این مولفه همبستگی مثبت و بالایی با عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش، شاخص های میانگین بهره وری متوسط ( MP )، میانگین باروری هندسی( GMP )، شاخص تحمل به تنش ( STI ) و میانگین هارمونیک ( HM ) داشت. در حالی که همبستگی مثبت و پایینی با شاخص تحمل ( TOL ) و شاخص حساسیت ( SSI ) داشت. با توجه به پنج شاخص مذکور و عملکرد بالا در دو محیط آبی و تنش خشکی، ژنوتیپ های شاهد (khoramabad)؛ 1214 و 1225 بهترین ژنوتیپ ها در شرایط تنش بودند و ژنوتیپ های 1204، 1206، 1209 و 1216 با عملکرد پایین، حساسیت بیشتری به تنش خشکی نشان دادند. همچنین توزیع لاین ها در فضای بای پلات، تنوع ژنتیکی ژنوتیپ ها را نسبت به تنش خشکی نشان داد.

تنش خشکی، باقلا، بای پلات، شاخص های تحمل به خشکی