ارزیابی مؤلفه های سرمایه اجتماعی در شهر ایرانی از دریچه متون کهن ادبیات فارسی

تعاملات اجتماعی، روابط و علق ههای محل های، مشارکت و بسیاری مفاهیم اجتماعی دیگر که همگی تحت عنوان سرمایه اجتماعی مطرحهستند از جمله مه مترین دلمشغول یهای طراحان، برنام هریزان و مدیران شهری است که نقش ب هسزایی را در آفرینش و تقویت حس مکان،دلبستگی مکانی، رضایتمندی سکونتی، هویت مکانی و بسیاری کیفی تهای مکانی دیگر عهده دار است. بر همین اساس چنانچه تقویت اینعوامل اجتماعی را که در این تحقیق از آنها تحت عنوان سرمایه اجتماعی یاد می شود به عنوان یکی از اهداف طرح ها و برنامه های شهریدر نظرگیریم، نگاه به گذشته جامعه ایرانی، نقاط قوت و ضعف بسیاری را در توانایی ارتباطات اجتماعی ایرانیان در جهت همسایگی اجتماعی،مشارکت شهروندی و زندگی جمعی نشان خواهد داد که می تواند روشنی بخش جامعه امروز در نیل به اهدافش باشد. در این بین ادبیات نیزبه عنوان میراثی مکتوب از گذشتگان می تواند نقش مهمی در شناسایی روندها و رویه ها عهده دار باشد. در واقع همواره بخشی از ادبیات بهاجتماعیات اختصاص دارد و بیانگر راز و رمزهای نهفته در مناسبات میان مردم است. ازاین روی پژوهش حاضر با هدف واکاوی مناسباتاجتماعی در جامعه سنتی ایران با مروری بر تعاریف سرمایه اجتماعی به ارزیابی مؤلفه های سه گانه آن در متون کهن پارسی پرداخته است.بر این اساس در یک سامانه پژوهش کیفی مبتنی بر رویکرد پژوهش تفسیری- تاریخی، با استفاده از روش تحلیل محتوا تلاش شده تا بهبررسی هر یک از مؤلفه های سه گانه سرمایه اجتماعی در متون کهن ادبی ایران همچون خمسه نظامی، مثنوی معنوی و گلستان سعدیپرداخته شود. نتایج مطالعات حاضر حکایت از آن دارد که محلات به عنوان مهمترین تجلی شبکه های اجتماعی در زندگی شهری جامعهایرانی مهمترین عامل تعیین کننده دیگر مؤلفه های سرمایه اجتماعی (روابط و تعاملات اجتماعی، هنجارهای همیاری و اعتماد) هستند. براین اساس برخلاف جوامع غربی که تعاملات میان شهروندان عمدتا به صورت میان گروهی، در مقیاس شهر و در فضاهای شهری صورتمی پذیرفته است، تعاملات ایرانیان به صورت درون گروهی و در مقیاس محلات تحقق می یافته است به گون های که در شکل گیری شبکه هایاجتماعی، ارتباطات افقی بسیار قوی یتر از ارتباطات عمودی (آوندی) بوده است. همچنین در حالی که هنجارهای همیاری و اعتماد در دوسطح خرد و میانه از سطح مطلوبی برخوردار است لیکن اعتماد در سطح کلان سست و شکننده است. علاوه بر این به نظر می رسد مشارکتدادن مردم در مدیریت فضاهای شهری از طریق شکل گیری و اولویت دادن به سازمان های مردم نهاد به مثابه حلقه واسطه عرصه عمومیو دولتی نقش به سزایی در تقویت سرمایه اجتماعی بین گروهی می تواند عهده دار باشد.

Keywords:

ادبیات کهن فارسی ایران , سرمایه اجتماعی , شبکه های اجتماعی , هنجار , اعتماد