محمود خسروی کارشک - دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده فنی و مهندسی، گروه مکانیک سنگ
مرتضی احمدی - دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده فنی و مهندسی، گروه مکانیک سنگ

مقدار تنش برجا از پارامترهای مهم در طراحی سازه های زیرزمینی است. روشهایمتداول اندازه گیری تنش برجا مانند روش شکست هیدرولیکی دو ضعف عمده الف) زمانزیاد و ب) هزینه بر دارند، از این رو، اندازه گیری تنش برجا به روشهای غیرمستقیم در حالگسترش است. از جمله روش های غیرمستقیم اندازه گیری تنش برجا، روش انتشار آوایی استکه برمبنای تئوری اثر کایزر استوار است. سنگ وقتی تحت تنش قرار می گیرد، سیگنال هایصوتی منتشر می کند. این پدیده انتشار آکوستیک نامیده می شود و اثر کایزر به عنوان فقدانانتشار آکوستیک در سطوح تنش پایین تر از تنش ماکزیمم اعمال شده قبلی تعریف می شود.به عبارت دیگر تا زمانی که سنگ به سطح تنش پیشین خود نرسد، انتشار آکوستیکیچشم گیری از خود نشان نمی دهد. عوامل متعددی در اثر کایزر مؤثر است که از جمله آن هامی توان به زمان تأخیر، دما، فابریک سنگ، تخلخل، سطوح درزه و ناپیوستگی و به طورکلیساختارهای زمین شناسی اشاره کرد. در این تحقیق بررسی اثر زمان تأخیر در اثر کایزر بررسیشده است. به زمانی که بین عملیات گرفتن مغزه و آزمایش انتشار آوایی سپری می شود، زمانتأخیر اطلاق می شود. نمونه سنگ های آهک برای بررسی انتخاب و پس از پیش بارگذاری آزمایش انتشار آوایی با زمان تأخیرهای مختلف (5 دقیقه، 2، 7، 20، 40 و 90 روز) روی این نمونه ها انجام شد. نتایج نشان داد که نسبت تنش بازیابی شده به تنش پیشین تا یکمحدوده زمانی (20 روز)، کم تر از یک و بعد از آن روند افزایشی داشته و به یک رسیده (60روز) تا این که بعد از گذشت سه ماه از یک بیش تر می شود.

تخمین تنش برجا، انتشار آوایی، اثر کایزر، زمان تأخیر