شناسایی فرآیندهای موثر در منشاء نمک های محلول رودخانه مرزی اترک با استفاده از روشهای آماری چند متغیره

بمنظور شناسایی منشاء نمک ها محلول در رودخانه اترک، از اطلاعات ایستگاه نمونه برداری مراوه تپه واقع در شمال شرق استان گلستان استفاده شده است. ابتدا رابطه بین دبی- هدایت الکتریکی و سپس میران نمکهای محلول حمل شده توسط رودخانه در ماههای مختلف بررسی گردید. بیشترین و کمترین میزان نمکهای محلول حمل شده بترتیب مربوط به فروردین ماه و شهریور ماه می باشد که رابطه مستقیم با میزان دبی رودخانه دارد. براساس نمودار مثلثی ترسیم شده توسط نرم افزار AqQa تیپ غالب آب رودخانه سولفاته می باشد . باتوجه ماتریس همبستگی داده های هیدروژئوشیمی رودخانه اترک بجزء سولفات بقیه یونها همبستگی مستقیم با هدایت الکتریکی دارند و در بین یونها بیشترین همبستگی مربوط به سدیم و منیزیم می باشد. براساس روش تحلیل عاملی که برای هفت متغیر انجام شد، پنج عامل تاثیر گذار بر میزان نمکهای محلول رودخانه اترک مشخص گردید. پنج عامل شامل 1- تبادلات ژئوشیمی آب (سکانس یونی ) ، 2- انحلال ژیپس 3- انحلال تشکیلات آهکی(کلسیت،دولومیت )، 4- بارش های جوی و 5- انحلال کانیهای کلرید ه می باشند . بمنظور تکمیل نتایج بدست آمده از نمودارهای ترکیبی و اندیس های اشباع استفاده شد. نمودارهای ترکیبی رسم شده بین یونهای اصلی، نشان از یک روند خطی بین سدیم -کلرو سولفا ت- منیزیم دارند این روند بیانگر انحلال کانیهای تبخیری(نمکی-ژیپسی) و ورود آن به ترکیب شیمیایی آب رودخانه اترک دارد. همچنین فوق اشباع بودن کانیهای کلسیتی و دولومیتی نشان از انحلال سازنده ای آهکی در بالادست حوزه آبخیز اترک دارد.

Keywords:

رودخانه اترک , منشاء نمک , روش تحلیل عاملی , انحلال