سعید دریایی بغدادآبادی - نویسنده مسئول: مربی عضو هیأت علمی، دکترای حقوق بین الملل، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بافق
مجید دهقان چناری - مربی عضو هیأت علمی، دکترای حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بافق

پس از جنگ جهانی دوم که شاهد نقض گسترده حقوق بشر بودیم کشورها به فکر طراحی نظامی حقوق بشری افتادند و در این راه تلاشهایی صورت گرفت از جمله کنوانسیون ها، اعلامیه ها، و معاهدات کلی و تخصصی زیادی منعقد و تصویب شد اما انعقاد این کنوانسونها به تنهایی نمی توانست اجرای حقوق بشر در انواع آن را تضمین کند در نتیجه ضمانت اجراهای قضایی در راستای نیل به هدف صورت گرفت و در سطح نظام بین المللی منطقه ای و همچنین با کوشش نهادهای بین المللی غیردولتی تلاشهایی در این راستا صورت گرفت. نهادها با آن که در سطح ملی شکل می گیرند به سبب تعلق خاطر آرمان های خاص انسانی در تلاش و فعالیت خود به دست آوردهای بین المللی مؤثری نایل می شوند.حمایتهای بین المللی مستقل از دولتها امروزه فراوان یافت می شوند برخی از این حمایتها به صورت جریانات حقوق بشری فعال فردی یا گروهی ظاهر می شوند که در جای خود می تواند دارای آثار بین المللی باشد اما نقش فعال سازمان های غیردولتی که امروزه توسعه یافته است در جهت تضمین حقوق بشر مهم و چشمگیر است. آنچه در اینجا به طور خاص مد نظر می باشد حمایت قضایی از حقوق بشر هست که یک سازمان قضایی است که در صورت تجاوز به آن قادر به صدور حکم معتبر قضایی باشد در این خصوص کنوانسیون هایی منطقه ای حقوق بشر وجود دارد که برای آن ها ضمانت اجرایی قضایی مؤثر پیش بینی شده که بررسی خواهیم کرد از جمله نهادهای ذیل مثل دیوان بین المللی دادگستری که با استفاده از صلاحیت ترافعی و مشورتی خود آریی متعددی صادر کرده است که به موضوع وجود یک حمایت قضایی از حقوق بشر اختصاص دارند. دادگاه اروپایی حقوق بشر خلاء موجود در مورد ضمانت اجرا در اعلامیه جهانی حقوق بشر را رفع نموده است و مسئولیت اصلی حمایت از حقوق بشر را بر عهده دارد و از این طریق مراقب اجرای صحیح کنوانسیون و عدم تجاوز به حقوق انسانی شهروندان کشورهای عضو است.دادگاه آمریکایی حقوق بشر نیز می تواند به شکایتی که از سوی کمیسیون آمریکایی حقوق بشر به دادگاه ارجاع شود و یا اینکه موضوع از سوی یکی از دولتهای عضو کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر به دادگاه ارجاع گردد، رسیدگی کند.البته ترتیبات منطقه ای دیگری نظیر نظام آفریقایی حقوق بشر، حقوق بشر منطقه آسیا و اقیانوسیه، نظام حقوق بشر خاورمیانه: هم وجود دارند که برای حمایت از حقوق بشر هستند اما سازوکاری قضایی قوی و منسجم مثل کنوانسیون حقوق بشر اروپایی و کنوانسیون حقوق بشر آمریکایی ندارند ولی در طرح موضوع برای رسیدگی قضایی بی تاثیر نیستند. همچنین جریانات فعال بین المللی ضد نقض حقوق بشر به صورتهای مختلف شکل می گیرد. موضعگیری های فعال مطبوعاتی، نامه ها و پیام های تلگرافی و اینترنتی، مواضع حمایتی توسط جمعیت ها که میتوانند از طریق اعمال فشار و آگاهی رسانی بین الملل به طور غیرمستقیم باعث ترغیب دولتها برای محاکمه ناقضان حقوق بشر بشوند.

حقوق بشر، نظارت قضایی. تضمین اجرا