حمید اسدی - کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران.
سیداحمد میرخلیلی - استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران.
سیدجعفر هاشمی - دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد، یزد، ایران.

در این مقاله تلاش هایی در جهت ساماندهی هر چه بهتر خلع ید از اموال مشاع صورت گرفته است. سابقه دعوای خلع ید از اموال در حقوق اسلام به قاعده ضمان ید بر می گردد و در حقوق ایران با عنایت به این مستند دعوای خلع ید در مواد مذکور در مبحث غصب در قانون مدنی که به سال تدوین این قانون در سال 1307 می رسد. اگر چه یکی از پرتعدادترین دعاوی موجود در دادگاه هایی ایران دعاوی مربوط به رفع تصرف عدوانی می باشد که این دعاوی در غالب موارد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و در سرنوشت اموال مالکین و متصرفین آن ها نهایت تأثیر را دارد که این دعاوی تحت عنوان خلع ید از اموال مشاع ظهور و بروز پیدا می کند چرا که در اموال مشاع هر جزء مال بین شرکاء مشترک بوده و شرکاء در تمام ذرات مال به نسبت سهمشان مالک می باشند اما تصرف و انتفاع در هیچ قسمت از این اموال در انحصار هیچ یک از شرکاء نیست و تصرف از طرف شریک دیگر در صورت فقدان اذن یا اجازه بعدی غصب محسوب می گردد که نقش این دعوا را دو چندان می کند. هدف قانونگذار نیز از تأسیس عناوین حقوقی استفاده بجا و مناسب در جهت طرح دعوا و دفاع از حقوق افرادی که حقی از آن ها تضییع شده و برقراری مجدد نظمی که بر اثر اقدام فرد (خوانده) مختل شده است که در غالب دعاوی خلع ید خواهان می تواند دعوای خلع ید از اموال مشاع را طرح نموده و دادگاه با توجه به مالکیت، خواهان دعوا حکم خلع ید صادر اگرچه در زمینه اجرا با مشکلاتی همراه بوده اما با تصویب قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال 1356 از کل ملک خلع ید و تصرفات شرکاء را تابع املاک مشاعی می داند که در این تحقیق خلع ید از اموال مشاع و اجرای آن و مقایسه با نهادهای مشابه مورد بررسی قرار گرفته است.

خلع ید، اموال مشاع، تصرف عدوانی، اجرای حکم