فضای منفی در مساجد سنتی

مفهوم فضا یکی از مفاهیم بنیادی در معماری است. معنی عم فضا یک جای تهی است. گستره فضا همه هستی است و فضا همان جای تهیاست که می تواند پرشود. اهمیت معنوی فضای منفی یکی از پیامد های رابطه عمیق و دقیق معنویت ومبانی متافیزیکی اسلام و هنر اسلامیاست در همه وجوهش. یکی از پیامدهای ارتباط نزدیک و عمیق میان اصول معنوی و متافیزیکی اسلام و هنر اسلامی در تمام جنبه های آن ویکی از مهم ترین ثمرات مستقیم اصل متافیزیکی توحید در هنر است (که البته تنها نتیجه این اصل هم نیست) چون تقریبا تمام جنبه هایمختلف هنر اسلامی به نحوی از انحاء با اصل و شاخه های آن در جهان کثرت ارتباط دارد. هنر اسلامی همواره درپی آن بوده است تافضایی بیافزایند که در آن بر سرشت موقت و گذرای اشیای مادی تاکید شود و تهی بودن اشیا مورد توجه قرار گیرد. اما واقعیت امر درتمامیت خود در بردارنده جنبه وهمی اشیاء، اشیا به مثابه بازتاب ها و مظاهر مثبت مراتب عالی تر هستی، ونیز خود حقیقت مطلق است. بایدبه هردو این جنبه ها تاکید شود. یکی با فضای خالی متناظر است، دیگری با ماده، فرم، رنگ و...«مثبت» که در اثر هنری به کار می آید. ایندو در کنار یکدیگر تجسم بخش هستی کامل هر شی، زاینده عدم واقعیت آن و مبین واقعیت ذاتی آن در مقام مظهری مثبت و کلیتی هماهنگ هستند.

Keywords:

فضای منفی , معماری اسلامی , مسجد