مقایسه تطبیقی مبانی طراحی کریستوفر الکساندر و کتاب « معماری آرکی تایپی » درباره ی « معماری جاویدان »

این مقاله، کاوشی در نحوهی پژوهش یک معمار پر سابقهی بریتانیایی ( کریستوفر الکساندر ) و تطبیق آن با دیدگاه یک پژوهشگر و معمار فعال ایرانی و همکارش ( محمود گلابچی و آیدا زینالی فرید ) برای دستیابی به مفهوم « معماری جاودان و زنده » است. پژوهش هایی که با مبانی نظری روانشناسی شهیر که پدر علم روانشناسی تحلیلی لقب گرفته و دومین مرد نخبه در ایجاد علم نوین روانشناسی است ( کارل گوستاو یونگ )، گره خورده است. باید توجه داشت روش الکساندر در مورد «الگوها» ، دارای پشتوانه ی 30 ساله ی تلاش او و همکارانش است و لذا نمی توان مجموعه ی حرکت علمی او را که بعنوان «نهضت زبان الگو» قلمداد می شود ( مهاجری، قمی، 1386 : 11 )، با تحقیق هرچند سختکوشانه ی گلابچی قیاس کرد. با این وجود، متذکر می شود که بنای نویسنده ی این مقاله، بر تخطئه یا رد کتاب ارزشمند «معماری آرکی تایپی» نیست. بلکه بنای این مقاله بر آنست که نشان دهد روش الکساندر، تعمیم یافته و کامل شدهی دیدگاه گلابچی در این خصوص است. در نقش مثال، اگر الگوهای جاودانه در معماری را به یک کالای گرانقیمت الکترونیکی تجاری تشبیه کنیم، به نظر می رسد کتاب « معماری آرکیتایپی »، تنها بخش تبلیغات فروش کالا را –به طرزی ناشیانه- بر عهده گرفته است در صورتیکه الکساندر، تک تک اتصالات و ابزارهای ساخت آن کالا را در کتاب خود ارائه کرده است. بعلاوه و بالاتر از آن، کم و بیش به نکاتی پرداخته که طی آن، یک کارآموز طراحی و ساخت چنین کالایی، با ذهنی آماده و روانی ورزیده به ایجاد آن بپردازد. گو اینکه باید یادآور شد که بحث معماری جاویدان، حوزهی تخصصی پژوهش گلابچی نیست و با این حال، وسعت تحقیقات و جمعآوری مطالب بسیار و همچنین شجاعت او برای مطرح کردن شیوه ای جدید در معماری، واجد ارزشی غیر قابل انکار است. به همه ی سخن های پیشین، باید کارشناسی الکساندر در علوم رایانه و طبیعتاً تسلط او بر زبان و الگوهای منطقی و الگوریتم های ریاضی را افزود. حوزه ای که نه تنها کمک مؤثری به او در درک و بیان مفهوم زبان الگو و مفاهیم مشابه مطرح گشته از سوی او کرده است، بلکه آوازه ی او را در علوم رایانه، ریاضیات و حتی فلسفه نیز بلند کرده ( ر.ک: سالینگروس، 2000 م و قیومی بیدهندی، 1392 ). باید به این نکته ی ظریف و دقیق که مهرداد قیومی بیدهندی در دیباچه ی ترجمه ی کتاب راه بیزمان ساختن آنرا مکشوف نموده، توجه لازم را مبذول داشت که: « این تنوع حوزه های اندیشه و عمل [ در آثار الکساندر]، نه از تعدد این حوزه ها در میدان ذهن و دل او، یعنی نه از ذوفنون بودن او، بلکه از آنجا ناشی می شود که او اساساً با پاره پاره شدن حیات آدمی به حوزه های متعدد تخصصی در دوران جدید سر سازش ندارد و همین را منشأ دشواری ها و نابسامانی هایی می داند که محیط مصنوع انسان ها را اینچنین نامنسجم و نامطلوب و بی روح ساخته است». ( قیومی بیدهندی، 1392 : 11 ) این، همان نکته ای است که الکساندر سعی دارد در ایجاد یک روش کاملاً طبیعی در هر گونه طراحی، تولید و ساختن، به شکلی استادانه و همه جانبه به آن بپردازد. در انتهای پیشگفتار، خاطر نشان می شود، برای بیان رویکردهای الکساندر در خصوص معماری جاویدان، بیشتر کتاب راه بی زمان ساختن ( ترجمه ی The Timeless way of Building ) مورد توجه قرار گرفته. گرچه تلاش نویسنده بر آن بوده که تحقیقات پیشین و پسین الکساندر در این خصوص، از نظر دور نماند.