حمید شیری - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته عمران گرایش سازه های هیدرولیکی دانشگاه زنجان
جلال بازرگان - دانشیار گروه مهندسی عمران دانشگاه زنجان

با افزایش جمعیت، نیاز آب برای مصارف صنعت و کشاورزی نیز افزایش یافته و برای حل این مسئله می توان از مهار آب های سطحی با احداث سدهای مخزنی کمک گرفت. وجود سازه ای به نام سرریز در همه انواع سدها ضروری بوده و در برخی شرایط استفاده از سرریزهای دریچه دار منافع طرح را بالاتر می برد، لذا بهره برداری از دریچه های سرریزهای دریچه دار در حین وقوع سیلاب ها می تواند چنان باشد که منافع طرح را بیشتر و امکان خسارت سیل در پایین دست را به حداقل برساند. ازجمله مزیت های بهره برداری در سدها برای سرریزهای از نوع دریچه دار می توان به کاهش خطرات احتمالی و افزایش راندمان اشاره کرد. ازجمله روش های بهره برداری سرریزهای دریچه دار می توان به روش ده مرحله ای بهره برداری سرریز اشاره کرد. درروش ده مرحله ای، ده تراز کنترلی با توجه به دبی های حدی تعیین می شود که برای هر تراز کنترلی بین دبی حداقل و دبی حداکثر یک دبی تعیین می شود که دریچه در هر مرحله با یک نمو تعیین شده برای این تراز باز می شود و با یک دبی مشخص رهاسازی می شود. با توجه به قابلیت ها و محدودیت های سرریزهای دریچه دار قابل اطمینان بوده و دارای ویژگی هایی چون 1) تولید خطای کمتر نسبت به روش های قبلی، 2) در دسترس بودن بسیاری از اطلاعت این روش، 3) ارائه نتایج سریع و بلندمدت، 4) توانایی پذیرش هر ترکیب مختلف از شرایط هیدرولیکی و هیدرولوژیکی. در بسیاری از سدها با احداث سدهای دیگر در بالادست، با توجه به تغییر هیدرو گراف ورودی به مخزن و نیاز نداشتن به ارتفاع آزاد قبلی، افزایش تراز نرمال در سدها موردتوجه قرار می گیرد که این امر نیازمند طرح بهره برداری جدید در سد و سرریز آن می باشد، در پژوهش حاضر نیز میزان بازشدگی دریچه های سد شهید عباسپور (کارون1) با روش ده مرحله ای بهره برداری از سرریزهای دریچه دار برای تراز نرمال های 535 متر از سطح دریا صورت گرفته و نتایج قابل قبول و کاربردی در مقایسه با روش های دیگر موجود حاصل شده است.

سرریزهای دریچه دار، روش ده مرحله ای، سدهای مخزنی، سد شهید عباسپور