جمشید مومن کیخا - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی و مدرس دانشگاه فرهنگیان

دیوان شمس آیینه ی تمام نمای دلداگی و شیدایی مولاناست که در آن جلوه های گوناگونی از انواع معرفت بشری یافت میشود و جویندگان گوهر معانی در این اقیانوس بی کران هر آنچه از معرفت کمال و زیبایی میجویند میابند موسیقی یکی از مباحث مهم و قابل تامل در دیوان شمس است. کاربرد موسیقی چه موسیقی درونی چه بیرونی این دیوان را از سایر آثار ادبی متمایز کرده است این گستردگی و تنوع بیش از حد در استفاده بیش از حد درجلوه های موسیقی حاکی از احاطه و تسلط مولانا بر موسیقی و آگاهی از تاثیرات آن بر ذهن و روان و زندگی انسان ها است موسیقی هم چون هنر بر خاسته از اعماق درون آدمی و بلکه یک نیاز روحی است و ماننند هر هنری میتواند مبتذل یا متعهد باشد. هرچه در سر شاعر وجودی یک پارچه و کامل دارد از راه قلم او در جهان بیرون در واژگان پدیدار میشود گاه این واژه علاوه بر بار حسی و معنایی نمودی عینی و دیداری هم دارند که قابلیت آن ها را در انتقال اندیشه و حس درونی شاعر دو چندان میکند از جمله این واژگان نام سازهاست که هریک به اعتبار فرم ظاهری طنین صدا و نحوه ی نواختن آن در جایی بکار شاعر می آید. دلیل استفاده برخی شاعران از جمله خاقانی و مولانا از سازها در اشعار خود قابلیت این سازها در انتقال مفاهیم به شکلی زیباتر و با تاثیری عمیق تر بوده است در واقع هر سازی به لحاظ شکل خاص ظاهری اش برای انتقال مفهومی خاص به کار گرفته شده است اما این قاعده در مورد همه ی این ابیات صدق نمیکند بر این اساس در این پژوهش به بیان برخی از سازها از جمله دف و چنگ پرداخته ایم.

جوهره موسیقایی.م طبع شعری. مولانا