علی صیادانی
مهدی شفائی
محمدصالح شریف عسکری

بعثت پیامبر اعظم (ص) و نزول قرآن کریم، به تدریج، باورها، جهان بینی و هنجارهای جامعه ی جاهلی را تغییر داد و آن را به سمت مفاهیمی والاتر و عمیق تر رهنمودن ساخت، این تحول و انقلاب عقیدتی- اجتماعی، ناگریز نظام زبانی را نیز با دگردیسی عمیقی درگیر نمود جرا که «زبان» به مثابه ی پدیده ای اجتماعی- فرهنگی پیوند چند سویه و متقابلی با بافت اجتماعی و نظام های ارزشی جامعه دارد و هرگونه تغییر درچارچوب های فکری و عقیدتی جامعه با فهم نشانه های زبانی، مرتبط است. یکی از وجوه شایسته ی توجه در تغییر نظام ارزشی جامعه ی صدر اسلام، تغییر بنیادینی است که در مفاهیم «حب» (= عشق) و مشتقات آن رخ داد به طوری که در قرآن کریم، دایره ی معنایی این واژه با مفهوم مستفاد از آن در دوره جاهلی، تغییر اساسی یافت؛ محور همنشینی واژه «حب» در هنجارهای ادبی- اجتماعی جامعه ی جاهلی، منحصر به عرائس شعری، محبوبه های شاعران و ابطال، و آثار مسکن و کاشانه و دیار آنها محدود می شد و مفاهیم الا وچالش برانگیز اعتقادی، مدنظر نبود اما در رهیافت های معناشناختی قرآن کریم، حوزه ی معنایی «حب» رنگ اعتقادی- اسلامی به خود گرفت و نظام دلالی آن، از حب و عشق زمینی به حب الهی و محبت چندسویه و متعالی خدا- انسان تغییر جهت داد به طوری که قرن هاست، محورها و حدود حب الهی، محل بحث اندیشمندان و چه بسا تکوین نحله های خاص عقیدتی نیز بوده است. مقاله ی حاضر، با عطف توجه به این موضوع مهم، تلاشی است جهت بررسی تحول معناشناختی واژه حب و مشتقات آن در قرآن کریم.

قرآن کریم، ادب جاهلیف حب، تحول معناشناختی