رضا امانی - استادیار دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم
سیده زهره صالحی اوروزکی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده علوم قرآنی کرمانشاه

واژگان در هر زبانی وجوه معنایی خاصی را به ذهن انسان منتقل می کنند. در زبان عربی هم الفاظ به طرق گوناگونی معانی را در خود جای دادهاند. یکی از این طرق «اضداد» نام دارد. اضداد الفاظی هستند که دو معنای متضاد دارند مثل «رجاء« به معنای «بیم» و «امید» واژگان اضداد اهمیت بسزایی در تفسیر قرآن دارند؛ بنابراین انتخاب معنای صحیح توسط مفسر میتواند نقش مهمی در فهم قرآن کریم داشته باشد. این پژوهش ضمن ارائه تعریف اضداد و تاریخچه آن، آراء و رویکردهای مختلف تعدادی از مفسران، ذیل کلمه«رجاء» را ارائه و گزارش می دهد و پس از بررسی مفصل تفاسیر، روشمندی یا عدم روشمندی رویکرد مفسران، در مواجه با این واژه را مورد بررسی قرار داده می دهد. و در نهایت، نتایج میزان روشمندی مفسران، در انتخاب رویکرد به صورت آماری چنین بدست آمد که، طبری 26/64%، طوسی 19/98%، طبرسی در مجمع البیان 6/66%، زمخشری 19/98%، ابن عطیه اندلسی 19/98%، فخررازی 19/98%، قرطبی 33/3%، بیضاوی 26/64%، ابوحیان اندلسی 26/64%، ابن کثیر دمشقی 33/3%، محلی و سیوطی 19/98%، کاشانی 39/96%، آلوسی 13/32%، طباطبایی 33/3%، ابن عاشور 19/98%، مکارم شیرازی 46/62%، فضل الله 26/64% و قرشی 13/32% این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است.

قرآن کریم، رجاء، مفسر قرآن، اضداد، مشترک لفظی، مفردات قرآن