فاطمه قدرتی - استادیار گروه الهیات دانشگاه یاسوج
محسن حبیبی منش - دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج

؛«تعدد جرم» و «جرم متعدد» از جمله علل تشدید مجازات است که هم در تدوین قوانین و هم محافل فقهی و حقوقی همواره مورد توجه قانونگذار، فقها و حقوقدانان بوده است. با توجه به اینکه شیوه اعمال تشدید مجازات در «تعدد جرم» متفاوت با «جرم متعدد» است و نیز از جهت قابلیت تخفیف نیز هر کدام احکام خاص خود را دارند، لذا بازشناسی این دو مفهوم در تعیین مصادیق هر کدام حائز اهمیت خواهد بود. قانون جدید مجازات اسلامی (مصوب 1392) نیز با توجه به اهمیت این موضوع، در بحث ملاک «تعدد جرم» و تعیین مقومات مفهومی و تغایرات آن از «جرم متعدد» تغییرات اساسی داشته است. بر این اساس این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی و مراجعه به منابع کتابخانه ای تهیه شده است. با توجه به صورت مختلف ارتکات جرایم، مفهوم «تعدد» را در ارتباط با جرایم ارتکابی بررسی و به بازشناسی ارکان و مقومات مفهومی جرم متعدد و تعدد جرم پرداخته و در خلال آن در بررسی دیدگاه قانونگذار، مواد جدید قانون مجازات را در این زمینه تفسیر و تحلیل نموده است. در این راستا شباهت تعدد جرم و جرم متعدد در ارتکاب بیش از یک جرم توسط مرتکب است و تفاوت آنها در وجود محکومیت قطعی مرتکب قبل از ارتکاب جرم یا جرایم بعدی می باشد. اقسام این دو عنوان جزایی نیز با توجه به نحوه ارتکاب جرایم به اعتبار «تعدد زمان کشف آنها» و «تعدد فعل جنایت بار» قابل تبیین خواهد بود. برخلاف «تعدد جرم»، قواعد «جرم متعدد» شامل جرایم موجب قصاص و دیات نمی شود و در خصوص جرایم تعزیری و حدی نیز قواعد حاکم بر جرم متعدد و تعدد جرم متفاوت است؛ در «جرم متعدد» موجب حد و تعزیر اصل بر تعدد مجازات است و حال آنکه در «تعدد جرم» موجب تعزیر اصل بر مجازات اشد و در جرایم موجب حد قاعده تعدد مجازات اجرا می شود.

جرم متعدد، تعدد جرم، قانون مجازات جدید (مصوب 1392)