محمدرضا نیکو
رضا کراچیان

مدیریت کیفی سیستم‌های رودخانه‌ای به عنوان یکی از مسائل پایه در تحلیل سیستم‌های منابع آب در چند دهه گذشته مورد توجه محققین قرار داشته است. علت اصلی این توجه، ارزش اقتصادی حاصل از بهره‌برداری بهینه از ظرفیت پذیرش آلودگی این سیستم‌ها و کاهش هزینه‌های تصفیه می‌باشد. در این مقاله، با توجه به جهت جریان یک طرفه آب در رودخانه، از سیستم نسبت- تجارت(TRS) Trading-Ratio System و شبکه های بیزی به منظور تهیه یک مدل مدیریت کیفی رودخانه در زمان واقعی (Real Time) استفاده می‌شود. این سیستم با در نظرگرفتن میزان خود پالایی رودخانه و چگونگی پخش و انتقال آلاینده‌ها، نسبت- تجارت بین واحدها را تعیین می‌نماید و به کمک یک روش بهینه سازی، الگوی بهینه تجارت مجوز تخلیه بار آلودگی را ارائه می‌دهد. در این مقاله برای نخستین بار از نتایج حاصل از روش TRS برای آموزش یک شبکه بیزی استفاده می‌شود. بدین ترتیب با توجه به عدم قطعیت‌های موجود در سیستم رودخانه‌ای؛ از تلفیق تحلیل عدم قطعیت مونت کارلو ، روش TRS و شبکه های بیزی (Bayesian Networks)، یک مدل جدید برای تجارت مجوز تخلیه آلاینده‌ها پیشنهاد می‌شود که علاوه بر پیشنهاد الگوی تجارت، قابلیت ایجاد خروجی احتمالاتی و مدیریت کیفی رودخانه در زمان واقعی را نیز دارا می‌باشد. کارایی مدل پیشنهادی با نتایج ارائه شده توسط مدل کلاسیک TRS مقایسه شده است. نتایج حاصله حاکی از آن است که این مدل ابزاری کارآمد در مدیریت کیفی سیستم رودخانه‌ای می‌باشد.

مدیریت کیفی رودخانه، مجوز تخلیه، سیستم نسبت- تجارت، شبکه‌های بیزی، مد‌یریت کیفی در زمان واقعی