محمود فال سلیمان - دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه بیرجند
نرگس خسروی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا دانشگاه بیرجند

طرح های مرتع داری بخش قابل توجهی از بودجه بخش منابع طبیعی را در سطح کلان کشوری به خود اختصاص می دهند و ارزیابی صحیح آنها سبب صرفه جویی در هزینه ها و افزایش بازدهی طرح ها خواهد شد. بالا بودن سطح کارایی طرح ها بدین معنی است که پروژه های قابل اجرا در این بخش دارای منافع اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بالا و قابل رقابت با سایر بخش های موجود در جامعه بوده و امتیازهایی که دولت در اختیار این بخش قرار می دهد سبب تشویق به مشارکت در سرمایه گذاری شود. لذا لزوم ارزیابی این طرح ها کاملاً واضح و بارز است. از این رو در تحقیق حاضر تلاش شده است به منظور ارتقاء سطح موفقیت و نتایج مکانی- فضایی مثبت طرح های مرتع داری استان خراسان جنوبی، به بررسی و ارزیابی اثرات اقتصادی و اجتماعی طرح های مرتعداری پرداخته شود. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی می باشد که در راستا پیشبرد اهداف تحقیق از تکنیک ها مرسوم در دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه تحقیق مشتمل بر بهره برداران مرتعی واقع در محدوده ی آن دسته از طرح های آبخیزداری استان خراسان جنوبی بوده که ستوانی از اجرا و اتمام آن گذشته است. از این رو تعداد 13 طرح مرتع های آبخیزداری استان خراسان جنوبی بوده که ستوانی از اجرا و اتمام آن گذشته است. از این رو تعداد 13 طرح مرتع داری در محدوده استان با حجم بهره برداران نمونه به تعداد 327 نفر با شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده و روش تخصیص متناسب برگزیده و مورد پرسشگری واقع شده اند. نتایج به دست آمده حاکی است اجرای طرح های مرتع داری در استان خراسان جنوبی اثر چندانی بر بهبود وضعیت اقتصادی بهره برداران نداشته است و از حیث اجتماعی نیز منجر به کاهش شاخص بهبود وضعیت اجتماعی بهره برداران شده است.

بحره بردار مرتعی، اثرات اقتصادی، اثرات اجتماعی، ارزیابی، استان خراسان جنوبی