محمدجواد قنادزاده - دکترای تخصصی بهداشت محیط، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اراک- دانشکده بهداشت
زهرا راستگردانی - کارشناس بهداشت محیط ، دانشگاه علوم پزشکی اراک- دانشکده بهداشت
مسعود راستگردانی

انسان، تولیدکننده آلاینده های متعدد و متنوعی است که بخش اعظم این مواد به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به محیط های آبی وارد میگردد. بخشی از آلاینده ها مانند اغلب مواد آلی طی فرآیندهای زیستی تجزیه می گردد، ولی بعضی مواد در مقابل تجزیه، مقاوم بوده و مدتزمان زیادی در محیط های آبی باقی می مانند. سیستم های آبی، پیوسته در مواجه با مشکلات ناشی از آلاینده ها هستند که از منابع مختلفصنعتی ،پساب های کشاورزی و فاضلاب های شهری، اکثراً بدون هیچگونه تصفیه ای وارد آب می گردند. شوینده ها یکی از آلاینده های مهمبوده و توسط فاضلاب ها به آبهای ساحلی، رودخانه ها و سایر منابع آبی به طور مستقیم و غیرمستقیم وارد می شوند. امروزه آزمایش هایزیست آزمون در اقدامات کنترل آلودگی آب جایگاه ویژه ای دارد. لذا با تعیین سمیت پساب و بررسی اثرات آن بر منابع آبی با استفاده از روشزیست آزمونی می توان میزان و نوع تصفیه لازم برای رسیدن به شرایط مطلوب را برای آبزیان تعیین کرد. در این تحقیق شاخص سمیتفاضلاب تصفیه خانه اراک با استفاده از لارو مرحله دوم آرتمیا مورد مطالعه قرار گردیده است.مواد و روش ها: دراین مطالعه، به منظور بررسی شاخص سمیت تصفیه خانه فاضلاب اراک ازسخت پوستی به نام آرتمیا استفاده شد. آرتمیاسخت پوست فیلتر کننده غیر انتخابی است که کلیه ذرات کمتر از 50 میکرون را تغذیه می کند و در آبهای شور زندگی می کند. آزمایش موردنظر بر روی نمونه های برداشت شده از فاضلاب خام ورودی و پساب خروجی تصفیه خانه بر اساس کتاب استاندارد متد و نشریه سازمانحفاظت محیط زیست آمریکا انجام گردید .در این آزمون شاخص حساس به سمیت، لارو مرحله دوم آرتمیا است.که با فراهم کردن شرایطمحیطی مورد نیاز،این موجود زنده از سیست های اولیه هچ شده و تا 2هفته در مرحله دوم لاروی خود می ماند.(مرحله مورد نیاز آزمایش). وسپس نمونه های فاضلاب را با رقتهای 50، 150، 250، 350، 550 سی سی به 0/5 سی سی محلول لارو آرتمیا اضافه کردیم و میزان لاروهای زنده و مرده در هر لوله را پس از زمان های 24 ساعت ، 48 ساعت، 96 ساعت شمارش کردیم.یافته ها: براساس نتایج حاصله بر روی فاضلاب خام ورودی وپساب خروجی تصفیه خانه و باتوجه به نتایج حاصل از پروبیت میتوان گفت LC50-48h (غلظت کشنده 48 ساعته) برای فاضلاب خام ورودی 30 درصد حجمی برابر 3/31 ATU است. و به همین ترتیب LC50-48h (غلظت کشنده 48 ساعته) برای پساب خروجی 87/61 درصد حجمی که برابر ATU 1/80 بدست آمد. در ایران کنترل پساب هنوز براساس پارامترهای فیزیکی و شیمیایی است، و استانداردهای پساب محدود به تعدادی آلاینده برای ارزیابی اثراتآلودگی است. لذا اجرای یک استراتژی مناسب برای پایش پساب در کشور ضروری است. در این تحقیق شاخص سمیت فاضلاب تصفیه خانهاراک با استفاده از آرتمیا بررسی شده است. که اطلاعات حاصل از این تحقیق در مجموع مشخص میسازد که زیست آزمایی برای ارزیابی سمیتفاضلاب و کنترل آلودگی آب لازم است. بناراین میتوان زیست آزمونی را به عنوان یک روش مناسب برای ارزیابی اثر و کارایی فرآیندهایمختلف تصفیه و کنترل سمیت به عنوان اطلاعات پایه برای پایش پسابها به کار برد. و باتوجه به گسترش روز افزون سیستم های تصفیهفاضلاب در ایران، ضروری است که این نوع روش ها و نتایج مشابهه آنها در راهگشایی مسیر درست واهداف بلند مدت راهگشا باشد.

زیست آزمایی، سمیت، پساب، آرتمیا، فاضلاب، آب های پذیرنده