محمد حسین امانت - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

روزنامه ی اختر، یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین روزنامه های فارسی زبان است که در شهر استانبول، در اواخر دوران قاجار منتشر می شد. یکی از دغدغه های اصلی نویسندگان روزنامه ی اختر از همان ابتدا مساله ی آموزش و تعلیم و تربیت بود. هدف از این مقاله جمع آوری و دسته بندی و بررسی مطالب و نظریات روزنامه ی اختر درباره ی موضوع تعلیم و تربیت است. نتایج به دست آمده از این مقاله نشان می دهد که امر تعلیم و تربیت به شش دلیل در روزنامه ی اختر مهم شمرده شده است:1.بنیان تمام نیک بختی های انسان است .2.اولین تکلیف انسانی و حقوق فرزندان بر والدین است؛ 3.نشانه ی شرافت انسانی است؛ 4. تنها راه رهایی از خواری اختیاری است؛ 5. رمز ترقی غرب و اروپاست؛ 6. قداست تعلیم و تربیت. از دیدگاه این روزنامه، تعلیم و تربیت، امری عمومی و همگانی است و هر چند باید مسئول و بانی اصلی امر تعلیم و تربیت را دولت دانست اما وقتی دولت ناکارآمد باشد بانی اصلی این امر خود مردم هستند و این امر با بسیج و همت همگانی آنان باید سامان یابد. تاکید این روزنامه به تربیت اطفال و اصلاح آداب اجتماعی به منظور تربیت بزرگسالان شایان توجه است. نکته ی مهم دیگر، تاکید روزنامه ی اختر به لزوم تعلیم و تربیت دختران است چرا که دختران، مادران آینده هستند و اساس و مایه ی تربیت فرزندان بر عهده ی مادران است. نویسندگان روزنامه ی اختر برای تبیین مباحث خود از استدلال های منطقی، روشن، ساده و همه فهم بهره برده اند و از آیات و احادیث نیز کمک گرفته اند. همچنین در مباحث خود، مرعوب پیشرفت های غرب نشده و اعتقاد به الگوبرداری صددرصدی از آنان ندارند، بلکه به دنبال ریشه یابی علل پیشرفت های اروپاییان در زمینه های مختلف از جمله تعلیم و تربیت هستند.

اختر، تعلیم و تربیت، تربیت دختران