صمد هدایتی خلیلی - دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز رشته علوم سیاسی
احمد بخشایشی اردستانی - دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز رشته علوم سیاسی

در تاریخ ایران نزدیک به مشروطه، همچون دوره های پیشتر، نوعی تمرکز در قدرت، حکومت و اقتدارسیاسی البته اندکی بیشتر حاکم بوده است. سلطنت فردی و مطلقه مسلط این دوران، با تشکیلات ادارینسبتاً نهادینه شده بهمنزله بوروکراسی قدرتمند، تجمع قدرت سیاسی و اداری را به نمایش گذاشته بود. مرکزیتسیاسی و اداری یا سیستم متمرکز ایران به دلایل مختلفی از جمله بی سوادی، عدم رشد فکری، آشنا نبودن مردمبه حقوق و تکالیف اجتماعی و مانند آن به وجود آمد. در این نظام، حیطه فکری و آزادی عمل مردم محدود بود وتنها مؤسسات و هیات هایی پدید میآمدند که در جهت منافع ارباب قدرت گام برمی داشتند. اصولاً در ایننظام ها، مردم به گونهای تربیت می شدند که چیزی نگویند که به مذاق شاه ناخوش آید. یکی از مهمترین تاثیراتو پیامدهای انقلاب مشروطه در ایران، شکل گیری «انجمن های مردمی» در آن دوره است. در جامعه استبدادی ایران غیر از تداوم خود استبداد هیچ چیزی استمرار نمی یافت. انباشت سرمایه صورت نمی گرفت. دولتها پشتسرهم ساقط می شدند. هیچ پیشرفتی در عرصه اقتصادی، اداری و فرهنگی دوام نداشت و هر دست آوردیشکننده بود. سقوط یک دولت استبدادی، نظام استبدادی را ساقط نمی کرد، چون نه بدیلی برای آن در ذهن هاوجود داشت و نه ضابط مستقری برای انتقال قدرت. چنین حادثهای سبب هر ج و مرج قتل و غارت می شد وهمگان در آرزوی مستبدی دیگر مینشستند و به این ترتیب تاریخ و جامعه ایران را چرخه متصلب استبداد وهرجو مرج رقم می زد.

ساختار سیاسی، ساختار اجتماعی، ایران، عصر مشروطیت