محمد مهدی گودرزی سروش - استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران
میثم یوسفی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان
حسین مظاهری - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان

حضور مساجد در بازار همواره باعث رونق اقتصادی)کسب حلال(،ساماندهی روابط اجتماعی و...می شد.شکل گیری مساجد در بازار به تدریج بوده و در رابطه با عوامل مذهبی،اجتماعی ،اقتصادی وشهرسازی تغییر شکل می یافته ،بطوری که گاه در انتهای بازار،گاه در تقاطع راسته ها،در کنار اصناف خاص،در کنار مدارس ومقابرو...ساخته می شده اند.مساجد بازاری در محیط کالبدی خود به شکلی جایگزین می شدند که بیش از هر چیز هماهنگی محیط و تداوم فضایی را برای عابرین جلوه گر کنند.و سعی می شده که اغلب در مقیاس انسانی طراحی شوند تا درک آن برای رهگذران به آسانی میسر گردد.به همین دلیل اکثر مساجد بازاری دارای چندین ورودی از نقاط مختلف بازار بوده تا دسترسی به آن آسان شود.ورودی ها گاه پر تزئین ومجلل)اغلب در مساجد جامع(وگاه بدون تزئین ساده وعجین شده با بدنه اطراف خود)حجره ها(می باشند. حال ابتدا به شناخت حکمت حضور مساجد در شهرها و جوار بازارها پرداخته و در ادامه به مدد این شناخت در چند نمونه خاص رابطه کالبدی مسجد و بازار را بررسی مینماییم.

بازار، مسجد، شهر اسلامی، ساختار شهر