امیرحسین سیاحی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری ، واحد تهران شرق ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران
انسیه قربانی نیا - استادیار گروه معماری ، واحد تهران شرق ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

معماری مساجد در هنر اسلامی ، جایگاه ویژه ای دارد. ترجمان اندیشه ها و اعتقادات هنرمندانی که با درک آیات قرآن، مفاهیم آن را در بناهای خود به کار می بردند. مساجد جلوه ای از زیبایی های بصری هنرهای اسلامی هستند، مسجد خانه خدا و فضایی است که هم جلوه گر حضور معبود و هم ظرف عبادت عابد قرار میگیرد. مهم ترین بنایی است که رابطه ی نزدیکی با فرهنگ و آداب مذهبی دارد. در فرهنگ اسلامی قبله (کعبه) به عنوان مرکز عالم می باشد،و ضمن هدایت جهانیان جایگاه ویژه ای در ساختار هنر و معماری اسلامی دارداست به طوری که فرم بناها بر جهت قبله قرار می گیرند و این خود بر غنای هندسی بافت می افزاید؛ جهت واحد می شود و تمام هسته های فضایی را به نظمی بر گرد محور خود فرا می خواند. توجه به محور واحد (قبله) باعث تمرکز بر معنویت و حس حضور در محضر حق تعالی است ، که تاثیر گذاری آن را در بنای مساجد که خود اوج تجلی هنر اسلامی می باشند مشاهده می کنیم. از این رو شناخت معماری مسجد را لازمه ی کار یک معمار مسلمان است وبازیافتن معماری مسجد معاصر را آرزوی خود قرار دهیم.در این نوشتار با بررسی دو نمونه موفق از مساجد مکتب فکری اصفهان (مسجد شیخ لطف الله ، مسجد امام اصفهان) و مقایسه با دوره های پیشین به نحوه جهت گیری این مساجد نسبت به قبله و تحلیل طراحی فرم آنها می پردازیم. هدف پژوهش حاضر آن است تا با کشف زوایای پنهان موضوع، اهمیت معماری سنتی در توجه به « جهت قبله» در طراحی مساجد ایرانی- اسلامی را نشان دهد و آموزه ای باشد برای معماران معاصر.

مسجد شیخ لطف الله ، معماری مساجد، آیات قرآن ، جهت قبله، مکتب اصفهان