ناصر کمالی مشهود - کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی
جلیل خلیل نژاد - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

کلانشهر تهران به دلیل جمعیت زیاد، صنایع مستقر در حومه شهر، تردد زیاد وسایل نقلیه و مصرف زیاد سوخت های فسیلی، یکی از آلوده ترین شهرهای دنیا محسوب میشود. آلودگی هوا از جمله پدیده هایی است که از عوامل اقلیمی تاثیر میپذیرد. وضعیت جوی هر روز متاثر از شرایط همدید حاکم بر منطقه و ویژگی دینامیکی و ترمودینامیکی توده های هوا است. الگوی همدید جو در برخی اوقات پایداری را در جو حاکم میسازد که سبب افزایش شدت آلودگی میشود و گاهی ناپایداری را سبب میشود و در نتیجه از غلظت آلاینده ها کاسته می شو د. هدف پژوهش حاضر اندازه گیری متوسط غلظت آلاینده های پنجگانه (مونوکسید کربن، دی اکسید نیتروژن، ازن تروپوسفری، ذرات معلق، و دی اکسید گوگرد) در الگوهای همدیدی متفاوت است. روش شناسی پژوهش مبتنی بر داده های آماری و نقشه های شرایط همدیدی جو بالا تراز 500 هکتوپاسکال برای یک دوره چهار ساله از سال 1387تا1391 است. برای این امر از داده های ایستگاه های هواشناسی همدیدی و داده های ایستگاه های آلودگی سنجی شرکت کنترل کیفیت هوا و سازمان محیط زیست تهران استفاده گردید. همچنین داده های جو بالا از تارنمای مراکز ملی پیش بینی محیطی/ مرکز ملی پژوهش جوی ایالات متحده با تفکیک افقی 2/5×2/5 درجه استخراج شدند. به دلیل عدم وجود داده های طولانی مدت برای کل محدوده مکانی مورد مطالعه، برای تحلیل روند طولانی مدت آلودگی از داده های ایستگاه اقدسیه استفاده به عمل آمد. داده ها با نرم افزار Excel مورد پردازش قرار گرفتند شرایط جو بالا به چهار الگوی پایدار، ناپایدار، مداری، و نصف النهاری طبقه بندی شدند. در گام آخر نیز هر روز در مجموعه یکی از شرایط همدیدی قرار گرفت و میانگین غلظت آلاینده ها در هر یک از دسته ها محاسبه شد . نتایج نشان دادند که در شرایط ناپایدار همه ی آلاینده ها کمینه مقدار و در شرایط پایدار همه آلاینده ها بیشی نه غلظت را دارا هستند. در شرایط مداری و نصف النهاری نیز غلظت آلاینده حالتی بینابین دو حالت مذکور است

آلودگی هوا، الگوی همدیدی، ویژگیهای ترمودینامیک، نیمه شمالی تهران