سیده رعنا حسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
محمد هادی پهلوانی - عضو هیئت علمی گروه اصلاح نباتات وبیوتکنولوژی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
عمران عالیشاه - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات پنبه کشور
خلیل زینلی نژاد - عضو هیئت علمی گروه اصلاح نباتات وبیوتکنولوژی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

پنبه یکی از قدیمی ترین و مهم ترین گیاهان لیفی و روغنی از تیره پنیرک Malvaceac محسوب میگردد ، به طوری که به آن طلای سفید میگویند. در سالیان اخیر پنبه، باکاهش سطح کشت و تولید مواجه بوده که نظر به مزیتهای این محصول، لازم است توسعه مجدد کشت آن در کشور مورد اهتمام قرار گیرد. یکی از روشهای اصلاح پنبه، ایجاد ارقام هیبرید میباشد و ویژگی همه این نوع ارقام تولید هتروزیس بالا میباشد. به همین دلیل تخمین هتروزیس یا خویش آمیزی یکی از بخش های اصلی هر پروژه تولید ارقام هیبرید محسوب میگردد. در این آزمایش مقدار هتروزیس و خویش آمیزی برای سه صفت ارتفاع، زودرسی و عملکرد وش در بوته در تلاقی های F1وF2 چندین رقم مهم پنبه ایران محاسبه گردید. نتایج مطالعه نشان داد که بیشترین و کمترین ارتفاع بوته به ترتیب متعلق به ارقام ورامین 135/67 سانتیمتر و گلستان 89 سانتیمتر بیشترین و کمترین میزان زودرسی به ترتیب متعلق به ارقام سپید 93 درصد و ساحل 13/72 درصد و همچنین بیشترین و کمترین عملکرد وش به ترتیب متعلق به ارقام گلستان 85/94 گرم در بوته و سپید 22/30 گرم در بوته بود. همچنین نتایج نشان داد که هتروزیس از والد برتر و خویش آمیزی قابل توجهی در بین تلاقی های نسل F1وF2 این ارقام بوده است. میزان هتروزیس نسبت به والد برتر برای ارتفاع بین 1/11تا89/32 درصد، برای زودرسی بین 93/81-103/66 درصد و برای عملکرد وش بین 77/60-تا177/39 درصد بود. همچنین خویش آمیزی در این مطالعه برای سه صفت ارتفاع، زودرسی و عملکرد به ترتیب 61/80-تا26/97 درصد 88/98-260/43 درصد و 94/14-305/52 درصد بود با توجه به مشاهده هتروزیس در کل میتوان نتیجهگیری نمود تولید ارقام هیبرید یک روش اصلاحی مناسب برای ارقام پنبه ایرانی میباشد

پنبه، هتروزیس، خویش آمیزی