فیروز فاضلی - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران
مجید ایران نژادنجف آبادی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

خاقانی شروانی از شعرایی است که در شعرش اصطلاحات تخصصی علوم مختلفی همچون: نجوم،فلسفه، پزشکی و موسیقی بهکار رفته است. وجود این اصطلاحات ،ضمن اینکه بر دشواری فهم اشعار، افزوده است،گاهی چنان تخصصی مطرح گردیده که خواننده بهاین باور می رسد که خاقانی در آن علوم آگاهی فراوانی داشته است. از جمله علومی که خاقانی از اصطلاحات آن به فراوانی استفاده کردهاست، علم موسیقی است. وی در شعرش علاوه بر نام بردن و توصیف آلات مختلف موسیقی، از اصطلاحات تخصصی همچون نام مقام ها وگوشه ها و دستگاه های موسیقی نیز بهره گرفته است. اما آیا این به کارگیری اصطلاحات نشانه تبحر وی در علم موسیقی است؟ آیا خاقانیاز موسیقی بیش از دیگر شعرای هم عصرش می دانسته است؟ آیا همچون مولوی دستی بر رباب داشته است و با ساز خاصی مانوس بودهاست؟ یا فقط واژه ها را به کار گرفته است؟ در این مقاله، پس از توضیحات مختصری در مورد موسیقی، ضمن بررسی اصطلاحاتی کهخاقانی از حیطه ی موسیقی وام گرفته است، در خصوص عدم آشنایی وی با علم موسیقی دلایلی بیان می شود.

خاقانی، موسیقی، موسیقی سنتی، دستگاه، آواز