مائده بهبهانی اسلامی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر
تورج جلیلی - دکترای تخصصی معماری،عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر
احمدرضا کابلی - دکترای تخصصی معماری ،عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر

بازار اصطلاحی پربار و در برگیرندهی معانی فراوان در زبان فارسی است. به طور کلی بازار در طول تاریخ، علاوه بر فعالیت اقتصادی، فعالیت های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، مذهبی، سیاسی، خدماتی و تفریحی نیز داشته است و همچنین یک مکان، یکروش زندگی، یک طبقه و نمادی از حیات اسلامی را با استفاده از مکتب اسلامی نهفته را در شهر تداعی میکند . بازار، یکی از بزرگتریندستاوردهای تمدن دوره ی اسلامی، در کشورهای اسلامی به ویژه در کشور ایران از جایگاه خاصی برخوردار بوده است . بازار نمادمعماری سنتی بوده و هنر اسلامی به بهترین شکل در معماری آن نمود پیدا کرد. پس از ورود اسلام و گسترش شهرهای اسلامی،افزایش ارتباطات اجتماعی، توسعه راههای کاروانی و کاروانسراها، موجب شکل گرفتن فضای بازرگانی و تولیدی، موسوم به بازار شد . در شهرهای اسلامی، بازار، محور اصلی و اقتصادی شهر بوده که مراکز تولید و توزیع کالاهای گوناگون انبارهای مهم و مبادلات پولی در آن جای داشتند. بازار در تمدن و فرهنگ ایران به خصوص در تمدن اسلامی به طور کلی از پیشینهای والا برخوردار است و از عناصر اصلیشهری از سطحی ترین تا عمیق ترین وجه فرهنگی شهری محسوب می شود. تاریخ نشان می دهد که مراکز تجاری در طول تاریخ بادگرگونی هایی همراه بوده است و با گذشت زمان در سطح وسیعی از اراضی شهرها به کاربری تجاری اختصاص یافته و نمود کالبدی آن به شکل دکان، بازار، پاساژ، فروشگاه و ... نمود یافته است. در ادوار مختلف بازارها به عنوان فضاهای تجاری و قلب تپنده شهری محسوب می شوند و مورد پیشرفت و توسعه شهری قرار گرفتند. با دستاوردهای مدرنیته و الگوهای معماری و شهرسازی غرب،فضاهای تجاری به شکل امروزی نمود پیدا کردند. امروزه در پی تحولات اخیر، بازارها دیگر نمیتوانند عملکرد قبلی خود را در شهرها داشته باشند و این امر باعث گسیخته شدن و شکافی عمیق بین ارتباط آنها با دیگر عناصر شهری و زندگی اجتماعی مردم شده است. این قطع ارتباط که خود به نوعی قطع زندگی بازارهاست و لاجرم سبب مرگ تدریجی کالبد بازارهای سنتی شده است. این مقاله کوششی است در جهت سیر تحولات بازارهای اسلامی تا مراکز خرید امروزی که با انواع مختلف در پیکرهی شهری نمود پیدا کرده است.

تحولات بازار، مجتمع های تجاری مدرنیته، ویژگی بازارها، جایگاه بازار در تمدن و شهر اسلامی