فریبا همتی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز
علیرضا اسلامی - استادیار و عضو هیأت علمی گروه هیدرولوژی و منابع آب، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور

شناخت مناطق مختلف یک حوضه آبخیز از نظر پتانسیل رسوبدهی به منظور حفاظت و بهره برداریبهینه از منابع طبیعی و نیز برنامهریزی با نگرش توسعه پایدار از اهمیت ویژهای برخوردار است. در اینراستا مدلهای تجربی مختلفی برای برآورد رسوبدهی و تحلیل فرسایش در حوضه های آبخیز ارائهشده اند که البته دارای نقاط قوت و ضعف نیز هستند. هدف از این پژوهش، بررسی کارآیی مدلهیدروفیزیکی برای برآورد پتانسیل رسوبدهی و نیز تحلیل شدت فرسایش حوضه ی آبخیز دیره دراستان کرمانشاه می باشد. در این بررسی، پس از تعیین محدوده پژوهش ابتدا منطقه به شش زیرحوضه تقسیم و بر اساس آن عوامل هیدروفیزیکی (مساحت، شیب، زمین شناسی، پوشش گیاهی وبارندگی) محاسبه شد. سپس تأثیر هر کدام از عوامل یاد شده بر رسوبدهی حوضه، ضریب پتانسیل ودرصد رسوبدهی هر یک از زیر حوضه ها به تفکیک برآورد و تحلیل شد. براساس مدل هیدروفیزیکی، ازنظر پتانسیل رسوبدهی بیشترین میزان به زیر حوضه واقع در قسمت میانی (490.64 تن در سال به زیرو کمترین مقدار آن به زیر حوضه واقع در ناحیه جنوب شرقی (100.95 تن در سال به .. حوضه دوزیرحوضه یک) منطقه اختصاص یافت. با توجه به نتایج ارزیابی کمی شدت فرسایش سه کلاسفرسایشی در حوضه وجود دارد. همچنین میزان متوسط برآوردی کل رسوب حوضه براساس نتایجحاصل از مدل، رقمی معادل 30492.67 تن در سال محاسبه شد. از سویی دیگر متوسط رسوب حاصلاز رابطه استخراجی براساس منحنی سنجه ایستگاه هیدرومتری به روش میانه دسته ها، مقداری معادل28005.12 تن در سال به دست آمد، که بیانگر تفاوتی معادل 6.97 درصد نسبت به روش هیدروفیزیکی میباشد. این در واقع نشاندهنده کارایی مناسب مدل هیدروفیزیکی در برآورد پتانسیلرسوبدهی برای حوضه آبخیز مورد پژوهش می باشد.

دیره، مدل هیدروفیزیکی، شدت فرسایش، منحنی سنجه رسوب، پتانسیل رسوبدهی