محمد امیری اردکانی - سازمان جهاد کشاورزی کهکیلویه و بویراحمد
محمدحسین عمادی - معاونت ترویج و نظام بهره برداری، وزارت جهاد کشاورزی

انسان در طول زمان و در سایه تعامل با طبیعت، به نوعی از دانش بشری موسوم به دانش بومی دست یافته است. دانش بومی، متنوع است و زمینه های مختلف از جمله کنترل آفات و بیماریهای گیاهی، دامداری، دامپزشکی، بوم شناسی، هوا و اقلیم شناسی، تولید و فرآوری محصولات غذایی و .... را در بر می گیرد. دانش بومی تولید و فرآوری محصولات غذایی شامل مجموعه ای از اطلاعات، روش ها، فنون و مهارتها، ابزار، عقاید و باورهای مرتبط به تولید، فرآوری، نگهداری، ذخیره، بازاریابی و بازار رسانی محصولات مختلف غذایی می باشد. در دهه های مختلف، بسیاری از کشورهای تحت تاثیر موفقیت های فناوری های جدید قرار گرفتند. لذا با شتاب مفرط و برداشت تقلیدی، تجارب ارزشمند و دانش بومی تولید و فرآوری محصولات کشاورزی را کنار گذاشتند و به روش های جدیدی تولید و فرآوری های صنعتی گرایش پیدا کردند. که برخی از روش ها و فنون اخیر، از پایداری لازم برخوردار نیست و با چالش های جدی مواجه می باشند. از جمله چالش ها و محدودیت های اساسی نظام جدید تولید و فرآوری محصولات کشاورزی که سلامت محیط زیست و مصرف کنندگان را تحت تاثیر قرار داده، استفاده بی رویه از سموم و کودهای شیمیایی در چرخه تولید محصولات کشاورزی، استفاده بی رویه از دارو و هورمون در صنعت دامپروری، تغذیه نامناسب دام و طیور، نادیدیه انگاشتن حقوق حیوانات در چرخه تولید و استفاده بی رویه از افزودنی ها و مکمل های غذایی می باشد. در مقاله حاضر، هر یک از چالشهای مذکور به تفکیک بحث گردیده و بر مبنای قابلیت ها و توانمندی های دانش بومی، راه کارهایی برای رفع آنها ارائه شده است. راهکار اصلی، احیا و اصلاح دانش بومی و نظام سنتی تولید و فرآوری محصولات کشاورزی (علمی کردن دانش بومی) و بهره گیری از قابلیت ها و توانمندی های آن می باشد. به عبارت دقیقتر، رهیافت پایدار در راستای تولید بیشتر و سالم تر، ایجاد یک نظام بدیل (فرامدرن) از طریق تلفیق دانش بومی و دانش رسمی و همچنین از طریق بهره گیری از توانمندی های نظام های سنتی و جدید و تولید و فرآوری محصولات کشاوری می باشد