بلال محسن زاده هریس - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، رئیس اداره پیشگری های فرهنگی اجتماعی دادگستری استان آذربایجان شرقی
رضا مسعودی فر - دکترای حقوق جزا و جرم شناسی، معاون قضایی، رئیس کل دادگستری استان آذربایجان شرقی

مسئله، زمینه، هدف: امنیت از اساسی ترین مباحث جامعه بشری بوده و بیشتر نمود آن در شهرها بوده و پیشگیری از وقوع جرم یکی از راهکارهای ایجاد این مهم است. امروزه پدیده ناامنی و جرم از مشکلات شهرهای جهان به ویژه شهرهای جهان سوم به شمار می رود. شهر تبریزی به عنوان یکی از کلانشهرهای ایران با ویژگی های خاص خودش، از این قاعده مستثنی نیست. علوم مختلف در قالب نظریه های گوناگون به ویژه در حقوق، جامعه شناسی و برنامه ریزی شهری به تبیین جرم پرداخته اند. بعضی از این نظریه ها این مهم را از منظر شهری و عوامل تأثیرگذار آن نگریسته اند که بوم شناسی شهری مهمترین آنهاست. در این دیدگاه شهر به مثابه یک پدیده اکولوژیک بوده و رابطه بین محیط و فضای شهری با ساکنان و مسائل آنان از جمله جرم، مورد بررسی قرار می گیرد. هدف از این پژوهش مشخص نمودن توزیع جرم در سطح مناطق تبریز به طور کلی و تبیین علل آن در منطقه هشت تبریز از دیدگاه اکولوزی به ویژه بحث ازدحام و تراکم شهری است.روش تحقیق: روش به کار گرفته شده، ترکیبی از روش های توصیفی و تحلیلی است، نوع تحقیق کتابخانه ای، اسنادی و پیمایشی ، شهر مورد مطالعه تبریز، دوره تحقیق بهمن ماه 1393، جامعه آماری کلیه زندانیان شهر تبریز، نمونه آماری 347 نفر، روش انتخاب حجم نمونه تصادفی ساده بوسیله فرمول کوکرال و نوع آزمون، کای سکوار (خی دو) است. یافته ها و نتایج: بر اساس یافته های آماری پژوهش، پراکنش و شدت جرم در مناطق دهگانه شهرتبریز مشخص شد. یافته های تحقیق حاکی از آن است توزیع جرم در سطح تبریز یکسان نیست و مناطق هشت و شش دارای جرم بیشتری هستند. به ویژه منطقه هشت که در مرکز ثقل تبریز واقع شده و با وجود کمترین مساحت و جمعیت نسبتاً کم، یکی از کانون های جرم خیز و میزان بالای جرم نسبت به سایر مناطق است. و علت آن ازدحام و تراکم جمعیت، بافت فرسوده، کیفیت پایین مساکن و مرکزی بودن منطقه می باشد که به نظر می رسد به وسیله توزیع متعادل کاربری ها و اجرای پروژه های پیاده راه سازی، می توان تاحدی نرخ جرم را در این منطقه تعدیل نمود. فرضیات پژوهش اثبات و قابل تعمیم به کل جامعه آماری بوده و نتایج آن همسو با نظریه اکولوژی شهری (بوم شناسی شیکاگو) و تلفیقی از دیگر نظریات جرم است که بر عامل تراکم و کیفیت مساکن توجه دارند.

جرم، امنیت، فضای شهر، منطقه هشت تبریز، تراکم، مسکن، اکولوژی