مریم مکاری منشادی - موسسه تحقیقات آب ، مرکز ملی مطالعات سازندهای سخت و کارستی،

در این تحقیق سازندهای سخت سیزده محدوده مطالعاتی استان آذربایجان شرقی از نظر هیدروژئولوژی و بیلان مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از اطلاعات منابع آب سازندهای سخت آماربرداری شده در تیر 1392 و نقشه های زمین شناسی این محدوده ها چهار گروه هیدروژئولوژیک کربناته، ولکانیک، کلاستیک و کریستاله شناسایی تفکیک و تخلیه منابع آب، آبدهی ویژه و خواص هیدروژئولوژی آنها مقایسه گردید. در منطقه مورد مطالعه مناسبترین گروه هیدروژئولوژیک از نظر آبدهی ویژه گروه کربناته و سپس ولکانیک و بعد از آنها سازندهای گروه کلاستیک و کریستاله تعیین گردید. آبخوانهای تشکیل شده در سنگهای ولکانیک ،کلاستیک و کریستاله از نوع درز و شکافی Fractured aquifer می باشد که متفاوت از سازندهای کربناته و کارستی می باشند. بیلان محاسبه شده در طول دوره متوسط 30 ساله نشان داد که به طور متوسط بیش از 70 درصد از بارش سالانه تبخیر و حدود 17 درصد رواناب و بقیه نفوذ یافته که در نهایت به صورت زهکشی از سازندها توسط چشمه هایی با آبدهی کم در مسیر آبراهه ها خارج میگردد. با توجه به نتایج بیلان در سازندهای سخت و پوشش بیش از 70 درصد سطح استان از سازندهای آذرین و دگرگونی با نفوذپذیری کم (گروه هیدروژئولوژیک ولکانیک ،کلاستیک و کریستاله) بهترین روش مدیریت آب در آبخوان های سازند سخت این نواحی بعد از استفاده بهینه از منابع آب سدهای موجود،کنترل و مدیریت محلی آب چشمه های کوچک در مظهر با احداث استخرها و یا منبع ذخیره ای مناسب می باشد . سپس در صورت ضرورت ،حفر چاه های دستی دهانه گشاد با مقطع دایره و یا ذوزنقه ای( Dug wells ) با عمق کم در ناحیه رگولیت به جا مانده در دره ها و آبراهه ها و در محل برخورد درزه ها است. با توجه به بیلان منفی دریاچه ارومیه بهره برداری جدید از منابع آب سطحی در این محدوده ها به خصوص به شکل سد توصیه نمی گردد. علیرغم بیلان متعادل سازندهای سخت به دلیل بیلان منفی آبخوانهای آبرفتی مجاور و ماهیت هیدروژئولوژیکی آبخوانهای درزو شکافی توسعه بهره برداری به صورت حفر چاه عمیق در این سازندها توصیه نمی گردد.

سازند سخت ، ولکانیک ،کریستاله ، بیلان ،چشمه ، رگولیت ،آبدهی ویژه