محمد اکبرنژاد - دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت، مدیر دبیرستان استعدادهای درخشان و مدرس دانشگاه فرهنگیان یزد
اعظم کریمی - کارشناس ارشد ادبیات کودک و نوجوان - مدیر دبستان

تردیدی نیست که تربیت انسانهای فرهیخته و تحول برانگیز، با روش های سنتی و تحمیلی و معلم محور، که بر مبنای یکسان نمودن متربیان و بی توجه ی به تفاوت های فردی آنان پایه گذاری شده، محقق نمی شود. آسیب های تربیتی که هم اکنون از ساختار و روش های حاکم بر نظامهای تعلیم و تربیت ناشی می شود به این سبب است که منابع تربیت را در بیرون از فرد به صورت تلقینی و عاریهای جست و جو می کند و در همان مرحله هم باقی نگه میدارد. چنین تربیتی، منجر به شکست خواهد بود، چرا که از بیرون و توسط مربی بر متربی تحمیل می شود و با فطرت و خواسته های درونی فرد هماهنگ و سازگار نیست و حتی اگر پذیرفته شود، بصورت امری صوری و عاریه ای درمی آید، نه درونی ونهادینه شده. اما در مقابل تربیت عاریهای، تربیت فعال یا درونی است که به فضایل پایدار و اخلاق اصیل و مصون از آسیبهای بیرونی تبدیل می گردد، چرا که از سرشت فرد سرچشمه می گیرد و سرمنشاء آن فطرت و طبیعت آدمی است. در این سبک تربیتی، اگر هم آموزش و تعلیمی وجود دارد، باید در جهت یاری دادن به مخاطب برای چگونگی کشف آن از درون خود باشد، نه این که فراوردههای آموزشی و تربیتی از بیرون و به طور آماده در اختیار او گذاشته شود این تربیت یک تربیت بدلی، عاریهای و تصنعی نیست بلکه تربیت طبیعی، خودانگیخته، پایدار و درونی است و مشخصه آن شور و طرب و نشاط متربی برای یادگیری و تعادل یابی معلومات است. مقاله حاضر، با درک اهمیت این موضوع و با محوریت نیایش عارفانه امام کاظم(ع) که: اللهم لا تخْرجنی من التقصیر و لا تجعلنی من المعارین. «خدایا مرا از مدار تقصیر (احساس نقصان و احساس خلآ و نیاز) خارج مکن و مرا از افراد عاریهای قرار مده.» ضمن تشریح نقش تقصیر و عدم تعادل در عطش آفرینی متعلمان برای خودیادگیری، به تبیین آسیبهای تربیت عاریتی پرداخته و در ادامه ضرورت های تربیت طبیعی را در مقابل تربیت عاریتی بیان خواهد نمود. پایان بخش این نوشتار، ارائه گزاره های تجویزی جهت تحقق هر چه بهتر تربیت طبیعی و طربناک در آموزش و پرورش کشورمان می باشد.

تقصیر، عاریت، تربیت طبیعی، تربیت عاریه ای