زهرا نجفی فیروز آباد - کارشناسی ارشد، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی

یکی از اصول بنیادی و اساسی حقوق افراد در جامعه اصل برائت است که از جایگاه ممتازی در حقوق کشورهای مختلف و نیز اسناد بین المللی برخوردار است ولی بر خلاف حقوق ایران که در آن به اصل برائت اشاره شده است،در حقوق کشورهای غربی بجای اصل برائت، فرض برائت مورد توجه قرار گرفته است.اصل برائت در مسائل مختلف فقهی، حقوقی و کیفری نقش به سزایی را در توجه یا عدم توجه تکلیف به شخص ایفا می کند. قلمروی اجرایی این اصل با توجه به اهمیت و ارزش بالای آن محدود به حقوق اسلام و قوانین و مقررات داخلی نبوده بلکه وجود و اثر این اصل را می توان در سایر قوانین و مقررات بین المللی و حقوق داخلی دیگر کشورها هم جستجو نمود. نکته مهم در این خصوص شناخت و تبیین این اصل در فقه و حقوق است، چرا که پذیرش اصل مزبور در هر یک از دو موضوع فوق آثار و نتایج متفاوتی را حسب مورد به دنبال خواهد داشت . پذیرش اصل برائت در حقوق کیفری آثار و نتایجی را نسبت به حقوق متهم و تشریفات رسیدگی به دنبال دارد که عدم رعایت آن نه تنها تجاوز و تعرض به حقوق اساسی افراد جامعه تلقی می شود بلکه قلمرو اجرایی این اصل را مخدوش می نماید. در این پژوهش ابتدا معنای اصل برائت، ادله اثبات اصل برائت، کارایی آن در حقوق ایران و دیگر کشورها و اهمیت آن مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. نتیجه ی کلی که می توان از اصل برائت گرفت اینکه در قانون ایران چشم پوشی از اصل برائت به آسانی امکان پذیر نیست به گونه ای که کافی است دلایل ارائه شده از سوی متهم ایجاد شک و تردید نماید بدین سان قضات موظفند شک مذکور را به سود وی تغییر نموده و متهم را از اتهام تبرئه کنند.

اصل برائت ، فرض بی گناهی، مجرمیت، عدول از برائت، حقوق بشر