بی بی سادات مرتضوی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه حقوق خصوصی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، ایران.
محمدحسین جعفری - عضو هیأت علمی گروه حقوق خصوصی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، ایران

دانستیم که قیاس به دو دسته اقترانی و استثنایی تقسیم می شود. همچنین در مباحث گذشته به خوبی با مفهوم قیاس اقترانی و انواع آن همچنین اشکال آن آشنا شدید. حال می خواهیم در این مبحث به شرح کاملی از قیاس استثنایی و انواع آن بپردازیم. یکى از مسائلى که از دیر باز مورد اختلاف شیعه و اهل سنت بوده، سندیت قیاس است. مخالفت با قیاس از شعارهاى شیعه بوده و از سوى علماى امامیه در طول تاریخ پیگیرانه مطرح شده است، از طرف دیگر در میان اهل سنت فرقه ظاهریه که از پیروان داود بن خلف هستند و نیز حنبلى ها چندان ارزشى براى قیاس قائل نیستند. از جمله مسائلى که لازم است ضمن کلیات منطق بیان شود ارزش منطق است و چون غالب تردید و انکارها در مورد ارزش منطق درباره ارزش قیاس بوده است ما آن را تحت عنوان ارزش قیاس بحث مى کنیم و به همین دلیل این بحث را که مربوط به فائده منطق است و طبق معمول باید در اول کار بدان توجه شود ما پس از بحث قیاس قرار دادیم. قیاس چنانکه قبلا دانستیم، نوعى عمل است اما عمل ذهن، قیاس نوعى خاص تفکر و سیر ذهن از معلوم به مجهول براى تبدیل آن به معلوم است. بدیهى است که قیاس خود جزء منطق نیست، همچنان که جزء هیچ علم دیگر نیست، زیرا «عمل» است نه «علم» (اما عمل ذهن) داخل در موضوع منطق است، زیرا قیاس یکى از انواع حجت است و حجت یکى از دو موضوع منطق است. آنچه جزء منطق است و بنام باب قیاس خوانده مى شود قواعد مربوط به قیاس است که قیاس باید چنین و چنان و داراى فلان شرایط باشد.

حقوق، قیاس، اصول فقه