فاطمه کیانی مروست - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد
سید احمد میرخلیلی - عضو هیات علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی

در روابط اجتماعی انسان ها، قراردادها و معاملات، بخشی ضروری و اجتناب ناپذیر است. مسئله معاملات اجحاف آمیز و بحث از آن، از مهم ترین بحث های حقوق مدنی ایران است که آگاهی عمیق از آن باعث می شود از آسیب هایی که معاملات را تهدید می کند و در دین مقدس اسلام به شدت نکوهش شده است جلوگیری شود. در قانون اساسی ایران نیز در بند 5 از اصل43 و در بند 3 از اصل 2 هرگونه اضرار و ستمگری نهی شده است، که این امر نشان دهنده اهمیت این موضوع از نظر مقنن ایران است. فقه و حقوق اسلامی، در تمام فعالیت های بازرگانی اجرای عدالت را مورد تأکید قرار داده است و بی عدالتی را نهی کرده است؛ و از طرفی معاملات اجحاف آمیز از مصادیق بی عدالتی است و بدون اجتناب از این معاملات، عدالت اجتماعی قابل تحقق نیست. با امعان نظر به اینکه در حقوق ایران، قانونگذار مقرره ای در مورد چگونگی رفتار با چنین قراردادهایی را وضع نکرده است ضرورت ایجاب می نمود مفهوم، ویژگی، مصادیق و اعتبار معاملات اجحاف آمیز مورد بررسی قرار گیرد؛ و مشخص گردید معاملات اجحاف آمیز که وضعیت آن، برای یکی از طرفین عقد، ظلم و زیان و ضرر مالی و معنوی به دنبال دارد معتبر نبوده و ویژگی بارز آن عدم تعادل و موازنه بین ارزش عوضین و درج شروط ناعادلانه و تحمیل ناخواسته ها به طرفین است. معاملات اجحاف آمیز معتبر نبوده و بسته به مصداق آن در برخی موارد باطل (معاملات ربوی) و در برخی موارد غیر نافذ (معاملات احتکاری) تلقی می شود.

اجحاف، اعتبار، عدالت، معاملات اجحاف آمیز، معاملات ربوی