فاطمه غلامی هوجقان - کارشناس ارشد صنایع دستی،گرایش پژوهش هنرهای سنتی ، دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر تهران
زهرا احمدی - استادیار گروه فرش ، دانشکده هنرهای کاربردی ، دانشگاه هنر تهران

تاریخچه رنگرزی گیاهی به تاریخ تولید قالی بر می گردد. بافنده قالی یک هنرمند رنگرز نیز بود که با هر آنچه در طبیعت پیرامونشیافت می شد فام های الوان به روی قالی ایجاد می کرد. با استفاده از دور ریز محصولات کشاورزی برای رنگرزی علاوه بر پاک سازیطبیعت، یک فرایند رنگرزی اقتصادی اجرا می نمود. در دهه های گذشته با ورود رنگزاهای شیمیایی استفاده از رنگزاهای طبیعی بسیارمحدود شد. اما امروزه به دلیل مشکلات زیست محیطی در هنگام تولید رنگزاهای شیمیایی، کاربرد آنها و بازیافت شان توجه زیادی بهاستفاده از رنگزاهای طبیعی به عنوان یک منبع بسیار خوب برای تولید کالاهای رنگی شده است. برخی از منابع طبیعی که پسماند صنایعدیگر هستند نیز می توانند منبع خوبی برای استفاده در فرایند رنگرزی باشند. از جمله این مواد عبارتند از: تفاله های زیتون مربوط بهکارخانجات روغن کشی، تفاله های انواع گل در تولید عرقیجات دارویی و غذایی، تفاله تخمه آفتاب گردان در کارخانجات روغن کشی وآجیل و یا تفاله برخی میوه ها در تولید آبمیوه . در این تحقیق به منظور توجه به ویژگی های خاص رنگرزی گیاهی از پوست تخمه آفتابگردان منطقه آذربایجان و پوست پرتغال به عنوان ماده رنگزا در رنگرزی خامه قالی استفاده شد. انواع دندانه (کمپلکس نمک های فلزی) وروشهای متداول دندانه دادن در کیفیت رنگرزی بررسی شد. نتایج قابل قبول از اندازه گیری آزمایشات کالریمتری در پارامترهای میزانجذب و روشنایی نمونه ها (*K/S, L*, a* , b) و ثبات های عمومی استفاده از این مواد پسماند به عنوان رنگزای گیاهی را تایید می نماید .

رنگرزی گیاهی، پوست تخمه آفتاب گردان، پوست پرتغال