پژوهشی بر اصالت طرح، رنگ و ترکیببندی در گلیمچه متکازین به منظور معرفی و لزوم بازآفرینی

در هر قوم و سرزمینی می توان نشانه های نیاز به بافت و دستبافته را، به تناسب موقعیت جغرافیایی، پوشش گیاهی، آداب ورسوم، فرهنگ و باورهای مردمان آن منطقه جستجو نمود. نخستین نشانههای بافت در مازندران به حدود پنج هزار سال ق.مبرمی گردد و وسایل ریسیدن نخ از پشم و موی بز به صورتی ابتدایی از غار کمربند به دست آمده است. در میان دستبافت هایروستایی، جاجیم از اهمیت بیشتری برخوردار است و به واسطه نگاره های هندسی دارای نقش های مشخص و محدودی است کهاغلب هویت آن، شناسنامه بافت هر منطقه است. و کاربردهایی نظیر زیرانداز، پشتی، سجاده، پتو و رویه کرسی دارد. جاجیم دربسیاری از مناطق روستایی از جمله متکازین از توابع شهرستان بهشهر، دودانگه شهرستان ساری، آلاشت سوادکوه، کجور،نوشهر و کلاردشت مورد مورد اقبال و توجه است. دستگاه های بافت مازندران عمدتاً از نوع دو وردی می باشد و مواد اولیه رایج بهصورت تار و پود پشمی و یا تار پنبه ای و پود پشمی بافته می شود. اصولا بافت جاجیم توسط زنان صورت می گیرد و مردان جزدر مرحله تهیه پشم، نقش چندانی ندارند. نقوش این گلیمچه ها ذهنی می باشد و در دو قسمت حاشیه و زمینه اجرا می گردد. دربافت جاجیم این منطقه، پس از بافتن حاشیه، نقش اندازی که در اصطلاح گل خوانده می شود صورت می گیرد. این نقش هااسامی مختلفی مانند چهارگل، خشتی، پنجه ای، گل آفتابگردان و آفتاب تیره دارند و حاشیه اطراف نیز با طرح مثلث دندانه دار،اریبی و نقوش چخماقی پر می شود. در این نوع بافته از نخ پنبه ای نمره 20 دوازده لا تا نمره 20 نه لا برای چله و از نخ پشمینمره 5 دو لا تا نمره 10 دو لا برای پود استفاده می شود. طول این دستبافته از 100 تا 150 سانتیمتر و عرض آن از 60 تا 90سانتی متر متغیر است. برای اندازه های بزرگتر، دو یا چند عدد جاجیم بافته شده به اندازه عرض دار به یکدیگر متصل می کنندتا در اندازه دلخواه شکل گیرد . رنگ در این دستبافته ها شامل قرمز، قهوه ای، نارنجی، سبز، مشکی، سفید و آبی است. صنعتیشدن، مهاجرت به شهرها، گسترش صنایع ماشینی، گران شدن مواد اولیه و ... سبب کاهش رشد تولید آثار شده اند و موجب شدهتا این هنر کمکم به تاریخ سپرده شود. در این پژوهش، نقوش گلیمچه متکازین، با حفظ اصالت طرح و رنگ، جهت کاربرد و استفاده در سایر آثار صنایع دستی برای امروزی شدن و مطابق سلیقه مشتری سنجیده شده و قابلیت های به کارگیری آن هابررسی می شود. متاسفانه امروزه تعداد کمی از بافندگان در این روستا مشغول به کار می باشند و بیشتر تولید جهت مصرف میباشد تا بازارکار. پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی با تکیه بر مطالعات میدانی بر اساس مشاهده و همچنین مطالعات کتابخانه ایاز طریق فیش برداری می باشد.

Keywords:

گلیمچه متکازین , طرح و رنگ , ترکیب بندی