معین بارچی نژاد - دانشجوکارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی بم-
علیرضا سرحدی - دانشجوکارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی بم-

در مقاله حاضر با استفاده از تحلیل و توصیف اسناد و مدارک باقی مانده از تاریخ معماری مساجد به بررسی سیر تکامل و شیوه ساخت و روند شکل گیری مساجد ایران پرداخته میشود و از بعدی دیگر عناصر معماری ایران قبل از اسلام که پس از اسلام جایگاهی ویژه در معماری ایران به خصوص در مساجد پیدا کرده اند را مورد پژوهش قرار خواهیم دادوهمچنین این مقاله درپی آن است که با در نظر گرفتن نگرش و سن تهای جامعه در زمان پیدایش این فرم و با توجه به تقدس فرم چلیپا در فرهنگ ایران باستان این مسئله را مورد بررسی قرار دهد. در قرون اولیه اسلامی در ایران، علارغم تبدیل برخی از نیایشگا ههای ادیان باستانی ایرانی به مسجد، هم چون مسجد جامع بروجرد، نیریز، یزدخواست و...، شیوه غالب بنای مساجد، با بهر هگیری از الگویی که پیامبر گرامی اسلام در ساخت نخستین مسجدبه کار برده، شبستانی ستو ندار بوده است (شیوه خراسانی). در قرن پنجم هجری(دوره سلجوقی)، شاهد تغ ییر کالبدی برخی مساجد شبستانی (هم چون مسجد جامع اصفهان ) به مساجدی با فرم چهار ایوانه و پس از آن، رواج این الگو در ساخت دیگرمساجد ایرانی هستیم. با در نظر گرفتن این نکته که این الگو م یتواند حاصل تجربیات معماران در ادوار زمانی پی در پی باشد، اما بررسی حضور ایوان و چرایی شکلگیری مساجد چهار ایوانه در دوره سلجوقی و تثبیت این فرم در دیگر مساجد ایرانی، از نکاتی است که بررسی ویژه ای می طلبد.

اسلام،ایران،معماری اسلامی،مسجد