منوچهر اسکندر زاده - دانشجوی دکترای باستان شناسی آتا ترک ترکیه
محمد پاشایی - دانشجوی کارشناسی معماری دانشگاه آزاد میاندوآب

بعد از اسلام پاکیزگی و غسلهای متعدد و وضو برای نماز گذاردن در زندگی مسلمانان از اهمیت خاصی برخوردار شد تا جایی که در شهرهای اسلامی حمام- هایی در گذرگاههای اصلی مانند راسته بازارها و کنار مساجد و کاخهای حکومتی بنا گردید و شاید بتوان گفت حمامها پس از مدارس و مساجد یکی از مهمترین بناهای شهری محسوب میشد، شست و شوی بدن و حمام کردن برای ایرانیها علاوه بر پاکیزگی و تمیزی یک آیین مذهبی نیز بوده است؛ در مقاله حاضر به بررسی و مطالعه معماری حمام مهرآباد شهرستان بناب، واقع در آذربایجانشرقی که در بین مردم محل به حمام مهرآوا معروف است پرداخته شده است، قدمت این بنا هم زمان با احداث مسجد مهرآباد، در عصر سلطنت شاه طهماسب اول صفوی بوده که غالب این بنا به سفارش ببی خاتون حاکم بناب که دختر مصور بیگ از حکمرانان اصل شاه طهماسب صفوی است بنا شده و ببی خاتون دستور ساخت مسجد و حمام مهرآباد را به ترتیب در سال های 951 و 956 ه. ق دادهاست از ویژگیهای این گرمابه استفاده از آجرهای ساده در نمای بیرونی بنا و استفاده از آجر قرمز به ابعاد 5*20*20 در دیوارها و گنبدها و همچنین بکارگیری قلوه سنگهای رودخانهای و ملات آهک، ماسه در ازارهها و پی بنا بوده است. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که در معماری گنبد میانی حمام از آجرهای رنگی استفاده شده که بر جذابیت بنا افزوده است و همچنین نحوه آب رسانی و دفع فاضلاب از طریق حوض میانی صورت میگرفته است.

آذربایجان شرقی، گرمابه، معماری، صفویه