مروری بر نحوه تأثیرگذاری آینده نگاری بر سیاست گذاری علم و فناوری (در طرح تدوین نقشه جامع علمی بخش کشاورزی ایران)

تجربه نزدیک به 4 دهه آینده پژوهی و آینده نگاری کشورهای جهان در بخش های مختلف مانند بخش کشاورزی حکایت از کارکردهای ویژه آن در فرایند سیاست گذاری علم و فناوری دارد، مواردی مانند: «تغذیه اطلاعات فرایند سیاست گذاری، تسهیل پیاده سازی سیاست ها، ارتقای ظرفیت های آمادگی پذیرش سیاست ها، تسهیل مشارکت شهروندان در فرآیند سیاست گذاری، پشتیبانی از تعریف دقیق تری از سیاست، تغییر ساختار نظام سیاست گذاری. رویکرد طرح تدوین نقشه جامع علمی کشاورزی ایران (1389) تحلیل نظام نوآوری بخش کشاورزی و معرفی اولویت های پژوهشی و فناوری در راستای تحقق چشم انداز بخش کشاورزی بوده است. در این طرح یک مطالعه جهت تدوین چشم انداز کشاورزی و یک مطالعه جهت بررسی نظام نوآوری و ارائه اولویت های علم و فناوری کشاورزی انجام شد. در مطالعه دوم یک فراین دلفی برگزار و 5 حوزه تخصصی شیلات و آبزیان، دام و طیور، تولیدات گیاهی، جنگل ها و مراتع، آب و خاک» پوشش داده شد و طی آن بیش از 1200 پرسشنامه برای 4 گروه «صنعت و کسب و کار، تحقیقات، کشاورزان و بخش های سیاستگذار حوزه های تحقیقات و اجرایی» توزیع شد که حدود 750 مورد آنها دریافت شد. نتایج این طرح که در طول آن به بحث از عدم قطعیت ها و آینده های ممکن، محتمل و مطلوب در حوزه های مرتبط پرداخته شده است. به عنوان خوراک اطلاعاتی در فرایند سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری بخش مورد استفاده قرار می گیرند. در نتیجه انتظار می رود تا تنوع و گستردگی مشارکت کنندگان در پانل ها، حمایت گسترده تر مدیران از سیاست های استخراج شده را جلب کرده و این امر به ارتقای زمینه پذیرش سیاست ها و در نتیجه تسهیل در پیاده سازی آنها منجر شود. از جمله نتایج غیر ملموس این طرح، تبادل اطلاعات میان اعضای پانل ها و آموزش آنها درباره مباحث آینده پژوهی، برنامه ریزی راهبردی و سیاست گذاری بوده که موجب حصول اهداف فرایندی آینده نگاری کشاورزی شده است.

Keywords:

آینده پژوهی , آینده نگاری , سیاست گذاری علم و فناوری , نظام ملی نوآوری , نقشه جامع علمی بخش کشاورزی