بهرام علیزاده

دیدگاه متکلمان درباره ی ماهیت نفس ساده و صریح است؛ نفس مادی و غیر مجرد است بیشتر آنها نظریه ی «جسم لطیف» را برگزیدند و ظاهر روایات و تفسیر صحیح از آنها رامؤید این نظریه می دانند. استدلال های عقلی نیز از نظر برخی متکلمان مؤید این نظریه است، ولی برخی دیگر، عقل را در این باره محکوم به سکوت می دانند. با وجود این که نفس مادی است، ولی از جنس بدن هم نیست. مستقل از بدن است و هویتی مخصوص به خود دارد و می تواند گونه ی متفاوتی از ماده باشد که ویژگی های منحصر به فرد از خود بروز می دهد. برخی با توجه به روایات، نفس را از «آب» دانسته اند. این عنصر مادی نه مجرد است و نه می تواند مجرد شود. در اثر ارتباط با انوار مجرد، اموری مثل علم و قدرت و حتی حیات بر آن عارض می شوند، ولی متحد نمی شود. بنابراین، دوگانگی نفس و بدن به تباین ذاتی میان آن دو منجر نمی شود. دوگانگی تنها در اعراض و ویژگی های آن دو ظاهر می شود.

نفس، تجرد، جسم لطیف، آب، دوگانگی