محمدرضا بهمنى - عضو هیئت علمى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى

بسیاری از اندیشمندان و شخصیت های علمى و فکری جهان، بر این عقیده اند که رهبری معظم انقلاب اسلامى، حضرت آیت الٰله خامنه ای، پیش از آنکه رهبر سیاسى یک کشور اسلامى باشد، یک شخصیت علمى برجسته در جهان اسلام و عرصه بین الملل است. در میان موضوعات و مسائل فکری جمهوری اسلامى ایران و فراتر از آن مسائل جهان اسلام، اندیشه ها و دیدگاه های ایشان در موضوع تمدن نوین اسلامى، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این مقاله کوشیده ایم با استناد به بیانات و سخنرانى های ایشان در دوره زمانى سال های 1368 تا 1394 و با بهره گیری از روش مفهوم سازی بنیادی، «هندسه کلان اندیشه تمدنى» ایشان را استخراج و توصیف کنیم. اگرچه بى تردید هرکدام از مقوله های مفهومى اشاره شده در این نوشتار به تنهایى ظرفیت بررسى ها و نگارش های جداگانه دارند، این مقاله بر ساختار کلى و رئوس اصلى تشکیل دهنده اندیشه تمدنى آیت الٰله خامنه ای متمرکز شده است. از این رو، سه بخش اصلى مقاله عبارتند از: ( 1) بررسى امکان یا امتناع تمدن نوین اسلامى؛ (2) مفهوم شناسى (چیستى) تمدن نوین اسلامى؛ ( 3) ایجاد و تکوین تمدن نوین اسلامى. در بخش سوم که به چگونگى رسیدن به تمدن اسلامى مى پردازد، مقوله های زیر بررسى شده اند: الف) پیش نیازهای شکل گیری تمدن اسلامى؛ ب) مراحل تکوین تمدن اسلامى؛ ج) الزامات رسیدن به تمدن اسلامى. گفتنى است به دلیل ویژگى عینیت گرایانه اندیشه تمدنى آیت الٰله خامنه ای، مباحث این مقاله، ماهیت انضمامى ناظر به حرکت تمدنى جمهوری اسلامى ایران را نیز دارد.

مطالعات تمدنى، آیت الٰله سیدعلى خامنه ای، اندیشه تمدنى، جمهوری اسلامى ایران