مجتبی نیک خواه - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه، ایران
فدرا امینی بدر - هیات علمی، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه،ایران.

در دوران اسلامی نقش آب در معماری حالت کاربردی پیدا می کند . معماران این دوره کاملا آگاهانه سعی کردند تا بر طبیعت تسلط یافته و آن را به نظم در آورند .آنها به کمک منطق و تکنولوژی زمان خود به آب و طبیعت حیاتی رام شدنی داده و آن راغنی تر ساختند .قبل از اسلام معماری به سوی آب می شتافت و در کنار آن آرام میگرفت . بعد از اسلام معماران با شناخت قوانین فیزیکی رفتار آب و درک نقش و تمثیل و ارتباط آن با انسان ، آب را درون معماری آوردند.آب به نظم کشیده شده درشکل های هندسی در اکثر بناهای دوران اسلامی متجلی شده و به نحوی مرکزیت و وحدت در معماری در آب شکل میگیردمرکزیت آب در معماری در دوران ساسانی از آتشکده آذر گشسنسب و معبد آناهیتا بیشاپور شروع شد . در دوران اسلامی، ما شکل تکامل یافته مرکزیت آب در معماری را داریم. مفاهیم قرآن کریم از بهشت ،چشمه های جوشان و نهرهای روان آنالگوی الهام بخش معماران شد. در بعضی آیه های قرآن از آب به صورت جوی بار یاد شده و آب جاری نشانه حیات و زندگیابدی میباشد . هرکه از خدا پیامبرش اطاعت کند او را به بهشت داخل خواهند کرد که در آن نهر ها روان است و یا خدا کسی راکه ایمان آورد و کارهای شایسته میکند به بهشت که نهر در آن جاری است داخل خواهد کرد. در آیاتی دیگر آبهدیه خداوند و یادگاری است که هستی از آن زاده میشود آنان که کفر ورزیدند یا ندیدند که آسمان و زمین بسته بود و شکافتیم و با آب هر چیز را زنده کردیم پس چگونه ایمان نمی آورند. در ادبیا ت وعرفان مراد از آب معرفت است چنان که مراد از حیات نیز معرفت است . آب حیات کنایه از چشمه عشق و محبت است که هر که از آن چشد جاویدان گردد. به این ترتیب آب آنچنان در ساخت و ترکیب بناهای ما وارد شده است که عملا نمیتوان آن را از فرم ساخته شده جدا دانست .آب در مرکز کوشک ها و باغ ها، در میان حیاتهای مرکزی مساجد مدارس کاروان سراها و خانه ها وغیره ظاهر شد در معماری ایران مرکزی و کویری که آب کمیاب و زندگی بخش است سبب معماری آب انبار ها پایاب ها ، ساباط ها و یخچال ها میگردد

آب ، معماری ، هنر ، حکمت