کیمیا ملکی - کارشناسی ارشد طراحی شهری، عضو گروه پژوهشی توسعه کالبدی شهر جهاد دانشگاهی استان مرکزی، مدرس دانشگاه پیام نور اراک
زهرا فرخی - کارشناسی شهرسازی، دانشگاه پیام نور اراک
یاسمن مهرابی حصاری - مهندسی شهرسازی، دانشگاه پیام نور اراک

شهرها براساس نیازهای ساکنین خود شکلگرفته، رشد میکنند و در جهت برپایی عدالتاجتماعی، پتانسیل حضور گروههای مختلف در جامعه را فراهم میکنند. در این میان زنان بهعنوان نیمی از شهروندان سهم کمتری از بسترسازی حضور فعال در فضاهای شهری را نسبت به مردان دارند و این نابرابری، موجب کاهش حضور و مشارکت آنان شده است. زنان حتی با اجرایی شدن برنامهریزی شهری جدید، برخلاف گذشته از برنامههایشهری حذفشده و شهرها به محیطی کاملاً مردانه تبدیلشدهاند. این در حالیست که انتظار میرود توجه به معیارهای طراحیشهری ایرانی- اسلامی و اجرای آن در برنامهریزی و طراحی فضاهای شهری، تحقق عدالت اجتماعی و ارتقای کیفیت حضور زنان در شهر و فضاهای شهری را بدنبال داشته باشد. پژوهش حاضر باهدف سنجش میزان تحقق عدالت جنسیتی در اصول طراحیشهری ایرانی-اسلامی، به بررسی معیارهای عدالتجنسیتی و سنجش میزان تطابق آن با اصول طراحیشهری ایرانی-اسلامی پرداخته است. درابتدا با بهرهگیری از روش تحقیق کیفی با بازخوانی وواکاوی پیشینه تحقیقاتی و دیدگاههای صاحبنظران، اصول و معیارها موردتوافق –برمبنای تواتر مقولهها– درباره طراحیشهری ایرانی-اسلامی و همچنین طراحیشهری دوستدار زنان استخراج شد. در مرحله دوم با استفاده از ترکیب استدلال قیاسی و استقرایی، میزان تطابق اصول معیارها وزیر معیارهای طراحیشهری دوستدار زنان با طراحیشهری ایرانی-اسلامی موردسنجش قرار گرفت. نتایج حاصله سنجش پنج اصل اساسی درارتباط با فضاهای شهری دوستدار زنان را شامل وجود امینت، زیبایی ، طبیعتگرایی ، حضورپذیری و خوانایی مشخص نمود که این اصول در بررسی تطابقی با اصول شهرهای ایرانی-اسلامی – شامل طبیعت گرایی، درون گرایی، محله محوری و مسجد محوری- به جز در اصل حضورپذیری به دو صورت زیرمجموعهای یا تطابق همردیفی با یکدیگر قرار گرفتند و در مورد برخی معیارهای اصل حضورپذیری درصورت کاربست راهکارهای اجرایی تعدیل کننده می توان به تطبیق این اصول نیز دست یافت.

عدالت جنسیتی، حقوق شهروندی، امنیت، شهرسازی ایرانی اسلامی، شهر دوستدار زنان