فرشید جعفری - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی
جمیله اخیانی - استادیار دانشگاه زنجان

تقدیر ازجمله مقوله هایی بااهمیتی است که بسیاری از پژوهشگران در تحلیل و بررسی داستان زندگی و مرگ قهرمانان شاهنامه به آن اشاره کرده اند. گاه آن را با باورها و آیین های مردم ایران باستان از جمله آیین های زرتشتی و زروا نی مطابقت داده اند و گاه آن را به تقدیر الهی و تقدیر کیهانی تقسیم بندی نموده اند. در اینگونه بررسی ها، تنها به ذکر مفاهیم کلی و مطابقه ی آیینی و فرهنگی آن پرداخته شده و در مورد جزئیات و انواع کارکردهای تقدیر در زندگی و مرگ قهرمانان دوره های سه گانه ی شاهنامه اشاره ای نشده است. در این مقاله، ضمن در نظر داشتن آیین ها و باورهای مردم ایران باستان در مورد تقدیر و نیز با درنظرگرفتن جزئیات آن، به بررسی کارکردهای مختلف آن در هر سه دوره ی شاهنامه پرداخته می شود.

تقدیر، اسطوره، حماسه، تاریخ