بررسی گونه های انسجام در مناجاتهای خواجه عبدالله انصاری

زبانشناسی متن از زیرشاخه های گسترده ی تحلیل گفتمان در زبانشناسی است که بر اساس مطالعه ی متون و ساختار نوشتاری متن شکل گرفته و در راستای آن ویژگیهای متن از جمله انسجام، مشخصه های سبکی، ترکیب ساختاری و معنایی و عناصر زیبایی شناسی و ادبی مورد بررسی قرار می گیرد. از آنجا که انسجام و پیوستگی در متونی که برای اطلاع-رسانی، تعامل بینافردی و یا آفرینش هنری خلق می شوند، از مهم ترین و اساسی ترین ویژگی های متن است، شناخت ابزارها و عوامل ایجادکننده ی انسجام همواره از اهمیت خاص خود برخوردار است؛ چراکه در راستای بررسی این عوامل، ساختار متن به خوبی مشخص شده و راه برای شناسایی سبک متون مختلف نیز هموارتر می شود. با توجه به غنای متون زبان و ادب فارسی، این مقاله بر آن است تا به دنبال بررسی زبانشناختی مناجات های خواجه عبدالله انصاری، که از آثار بدیع و برجسته در نثر مسجع است، انواع انسجام را در نمونه هایی از مناجات ها مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. چهارچوب نظری این مقاله، الگوی هالیدی و حسن (1976) است. بر اساس این الگو، انسجام در گونه های واژگانی، دستوری و پیوندی تجلی می یابد که هر کدام از این سه نوع نیز به نوبه ی خود به زیرگروه هایی تقسیم می شود. بررسی ها حاکی از آن است که متن مناجات ها علاوه بر آن که از نظر سجع، جزء متون برجسته ی نثر فارسی است، از نظر گونه های انسجام نیز بسیار قابل توجه است. و دارار بودن انواع انسجام در لایه های مختلف زبانی دال بر ظرافت ادبی و ذوق هنری نویسنده می باشد.

Keywords:

انسجام , انسجام واژگانی , انسجام دستوری , انسجام پیوندی , مناجات های خواجه عبدالله انصاری